فیل‌ها آزاد متولد می‌شوند، اما همه‌جا دربند هستند. تا حد زیادی می‌توان صنعت گردشگری را مقصر این اتفاق دانست. فیل‌سواری به یکی از علاقه‌مندی‌های رایج در میان گردشگرانی تبدیل شده است که به آسیا سفر می‌کنند، هرچند آگاهی فزاینده از حقوق فیل‌ها باعث شده است که در ۵ سال گذشته تقریبا تمام شرکت‌های گردشگری مهم این کار یا دیگر فعالیت‌هایی که موجب آزار فیل‌ها می‌شد را متوقف کنند. فلایتیو به سراغ دلیل این کار رفته است. با ما همراه باشید.
برای خرید بلیط هواپیما و رزرو هتل به فلایتیو مراجعه کنید.
حقیقت دردناک
همه ما فیل‌ها را دوست داریم. احتمالا دلیل آن شباهت فراوان فیل‌ها به ماست؛ آن‌ها باهوش، اجتماعی و احساساتی هستند. احتمالا همه شما داستان‌هایی در مورد محافظت گله فیل‌ها از اعضای جوان‌تر خود و همچنین عزاداری برای مرگ آن‌ها را شنیده‌اید.
موضوع شگفت‌انگیز این است که همین حس احترام و شیدایی گردشگران نسبت به این حیوانات باشکوه است که سبب می‌شود فیل‌ها به یک جاذبه تبدیل شده و به‌طور مداوم از آن‌ها سوءاستفاده شود.
ایده فیل‌های اهلی‌شده به دست انسان به نظر جذاب می‌رسد، اما واقعیت چیز دیگری است. فیل‌های جوان، صرف‌نظر از تولد در حیات‌وحش یا باغ‌وحش، گزینه‌های مناسبی برای انسان‌ها در فرآیندی موسوم به «شکستن فیل‌ها» هستند. در این فرآیند ذهن، جسم و روح فیل‌ها به تسخیر انسان‌ها درمی‌آید.
بچه فیل‌ها از مادران خود جدا می‌شوند (همین امر یک ضربه روحی بزرگ به مادر و فرزند است) و پس از آن با روش‌های دردناک نظیر تنبیه با سرنیزه یا میله‌های میخ دار، گرسنگی کشیدن یا بی‌خوابی دیدن آموزش می‌بینند. زمانی که این حیوانات فوق‌العاده قدرتمند برای انجام خواسته‌های صاحبانشان ترسانده شدند، می‌آموزند که در مواجهه با توریست‌ها آرام رفتار کنند.
فیل‌سواری
تنها راه جوانمردانه برای سفر بر پشت یک فیل، نشستن بدون زین و سوار شدن بر روی گردن آن به‌مانند شیوه‌ای است که فیلبانان آسیایی در گذشته انجام می‌دادند. قرار دادن یک صندلی سنگین و بزرگ بر پشت این حیوان به‌خودی‌خود باعث آزار فیل می‌شود، چه برسد به اینکه گردشگران هم بخواهند بر روی این صندلی بنشینند.
زین‌های فیل نیز باید با استفاده از طناب به دو شکم و دم بسته شوند. همین امر می‌تواند باعث ایجاد زخم‌های باز، ورم و دیگر آسیب‌های فیزیکی نظیر صدمه به ستون فقرات فیل و تغییر شکل اندام‌ها شود.
فیل‌ها موجوداتی بسیار قوی هستند، اما آن‌ها هم آستانه تحملی دارند. یک فیل بالغ می‌تواند باری به وزن ۱۵۰ کیلوگرم را برای مدت محدود حمل کند، هرچند بسیاری از فیل‌ها بارهای سنگین‌تر نظیر فیلبان، صندلی مخصوص نشستن و چهار گردشگر دیگر را برای مدت یک ساعت یا بیشتر حمل می‌کنند.
طی کردن مسیرهای طولانی در زیر آفتاب سوزان می‌تواند باعث گرمازدگی و خستگی فیل‌ها شود. گاهی اوقات به پای برخی از فیل‌ها زنجیر بسته می‌شود که همین امر ناراحتی آن‌ها را بیشتر می‌کند.
استرس برای یک فیل بالغ سم است (فیل‌های بالغ گاهی اوقات زمین خورده و در زیر بار خود جان می‌دهند)، اما دیده شده که گاهی اوقات از بچه فیل‌های چهارساله هم برای جابجایی توریست‌ها استفاده می‌شود.
خطرات تجارت
فیل‌ها در میان باهوش‌ترین موجودات این سیاره قرار دارند و می‌توانند بسیاری از کارها نظیر فوتبال بازی کردن، عبور از حلقه، راه رفتن بر روی سه‌چرخه و ایستادن روی سر یا حتی نقاشی کردن را انجام دهند.
با این تفکر که این یک رفتار طبیعی از سوی فیل‌ها برای نشان دادن خلاقیت و بازیگوشی آن‌هاست، خودتان را فریب ندهید. آن‌ها درواقع این کارها را به‌اجبار و از ترس تنبیه شدن یا عواقب بدتر انجام می‌دهند. آیا تابه‌حال یک فیل نقاش یا آکروبات‌باز در طبیعت وحشی مشاهده کرده‌اید؟
فیل‌ها (به‌خصوص بچه فیل‌ها) اغلب به‌عنوان موجوداتی جذاب در شهرهای توریستی و سواحل دیده می‌شوند، هرچند اصلا حال‌وروز مناسبی ندارند. دادن چندتکه نیشکر یا آناناس از سوی گردشگران خارجی نمی‌تواند جایگزین مناسبی برای تغذیه طبیعی آن‌ها از علف و برگ در جنگل و دسترسی به آب تازه باشد.
تنفس دود اگزوز خودروها، تحمل شهرهای گرم، تصادف با خودروها و استرس بودن در یک محیط ناآشنا با جمعیت فراوان انسان‌ها و صدای بلند موزیک، باعث می‌شود که امید به زندگی در میان فیل‌ها به میزان ۵۰ درصد افت کند. بچه‌هایی که از آن‌ها برای گدایی استفاده می‌شود، معمولا در سن ۵ سالگی می‌میرند.
انسان و حقایق اقتصادی
در یک دنیای ایده آل، تمامی فیل‌های دربند باید آزاد شده و به طبیعت بازگردند. به‌علاوه هیچ‌کسی نباید از آن‌ها سواری بگیرد. متاسفانه، این اتفاق هرگز رخ نخواهد داد. در بسیاری از کشورها عملا هیچ مکانی برای آزادسازی فیل‌ها وجود ندارد. به‌علاوه فیل‌هایی که در باغ‌وحش یا محیط‌های غیرطبیعی بزرگ شده‌اند، توان دفاع از خود در طبیعت وحشی را ندارند.
راه‌های جایگزین برای گردشگری فیل نیز اغلب اوقات بدتر هستند. فیل‌هایی که در صنعت گردشگری مورداستفاده قرار نمی‌گیرند، سرنوشتی جز باربری غیرقانونی ندارند. این اتفاق در مکان‌هایی دور از چشم عموم رخ داده و اکثر فیل‌ها از خدمات دامپزشکی محروم هستند. صاحبان فیل‌ها تلاش می‌کنند تا با استفاده از آمفتامین آن‌ها را برای انجام کارهای دشوارتر سرپا نگه دارند.
به‌علاوه بازگشت فیل‌ها به طبیعت می‌تواند بسیاری از آن‌ها را در معرض خطر شکار قرار دهد.
آیا گردشگری اخلاقی فیل هم وجود دارد؟
مسئله این است که استفاده از فیل‌ها در صنعت گردشگری معمولا بهترین گزینه موجود برای مراقبت از آن‌هاست. به همین خاطر است که سعی می‌شود انجام این کار به بهترین نحو ممکن صورت پذیرد.
سال‌های اخیر شاهد ظهور یک اتفاق جدید و البته رضایت‌بخش در بخش گردشگری فیل بوده است. «پیاده‌روی با فیل‌ها» پدیده‌ای است که به‌موجب آن فیل‌ها در محل طبیعی زندگی خودشان حضور داشته و گردشگران نیز تحت نظارت‌های خاص به فیل‌های حاضر در جنگل خوراکی می‌دهند.
برخی از مکان‌ها امکان غذا دادن و حمام رفتن با فیل‌ها را فراهم کرده (اگرچه گاهی ادعا می‌شود که این کار هم صحیح نیست) و اجازه سوار شدن بر پشت آن‌ها (بدون صندلی) به روش فیلبانان سنتی را می‌دهند.
تعجبی ندارد که هم‌اکنون تعدادی از افراد و سازمان‌ها تلاش می‌کنند تا به بهانه گردشگری اخلاقی فیل، از این موقعیت به نفع خود استفاده کنند. وب‌سایت‌های «بنیاد آسیایی نجات فیل» و «بنیاد فیل‌ها را نجات دهید» فهرست مکان‌های گردشگری اخلاقی فیل‌ها در آسیا را در اختیار دارند. به‌علاوه وب‌سایت‌های Elemotion و EleAid نیز اطلاعات مفیدی در این ارتباط به شما می‌دهند.
در کجا می‌توان فیل‌ها را به‌طور کاملا اخلاقی مشاهده کرد؟
تایلند با داشتن مراقبت‌گاه‌های مشهور نظیر پارک ملی فیل و پناهگاه فیل «بورم و امیلی» در شهر چیانگ مای، «پروژه سورین» در شمال شرق کشور و پناهگاه «بوم لات» در نزدیکی سوخو تای، یکی از طلایه‌داران گردشگری اخلاقی فیل در آسیا محسوب می‌شود.
دیگر مناطق در جنوب شرق آسیا شامل «پروژه دره فیل» در سن مونورم در شمال غربی کامبوج و «مرکز مراقبت از فیل‌ها» در استان سایابوری در لائوس هستند.
گردشگری اخلاقی فیل در جنوب آسیا کاملا به بلوغ نرسیده است. در حال حاضر سریلانکا دو مرکز «پروژه آزادی فیل» در شهر کندی و «مرکز مراقبت و محافظت از فیل‌ها» در ماتورا را در دست ساخت دارد.
چگونه متوجه شویم که در حال مشاهده گردشگری اخلاقی فیل‌ها هستیم؟
فیل‌ها به‌مانند انسان‌ها به انگیزه، روابط اجتماعی (با دیگر فیل‌ها) و داشتن زمان برای خود به‌منظور رفتار طبیعی نیاز دارند. آن‌ها باید مثل انسان‌ها از کار زیاد منع شده و مجبور نباشند تا برای چندین ساعت در طول روز به این‌طرف و آن‌طرف کشیده شوند.
به دنبال نشانه‌های خشونت باشید
مراکز غیرقانونی معمولا از سرنیزه‌ها برای کنترل و هدایت فیل‌ها استفاده می‌کنند. استفاده صحیح از سرنیزه از سوی فیلبانان با تجربه و مراقب، خطری ایجاد نمی‌کند؛ متاسفانه استفاده بیش‌ازحد از سرنیزه توسط فیلبانان کم‌تجربه یا بی‌رحم در بیشتر مراکز رایج بوده و منجر به زخمی شدن فیل‌ها می‌شود. زین‌ها نیز باید به هنگامی‌که از آن‌ها استفاده‌ای نمی‌شود، از پشت فیل‌ها باز شوند.
آیا به آن‌ها غذا داده می‌شود؟
فیل‌ها در طبیعت به مدت بیش از ۲۰ ساعت در روز در حال غذا خوردن هستند. از این‌رو باید غذا و آب کافی برای فیل‌ها وجود داشته باشد.
آیا آن‌ها در سایه نگهداری شده و تمیز می‌شوند؟
فیل‌ها نسبت به گرما بسیار حساس هستند و دوست ندارند که مدت زیادی به بازی گرفته شوند. غذای آن‌ها باید بر روی زمین ریخته نشده و جدا از فضولاتشان باشد. مدفوع فیل‌های سالم باید بزرگ، گرد و سفت باشد. حالت تهوع نیز نشانه‌ای از بیماری فیل‌ها است.
آیا فیل‌ها سالم هستند؟
فیل‌های سالم گوش‌های خود را تکان می‌دهند و مرتبا دم خود را به این‌طرف و آن‌طرف می‌برند. یک فیل کم‌تحرک به‌احتمال‌زیاد مریض است. کلافگی و رفتن از یک‌طرف به طرفی دیگر همراه با تکان دادن پاها (رفتاری که هرگز در طبیعت دیده نمی‌شود) نشان از استرس فیل یا خستگی ناشی از بودن در غل و زنجیر برای مدت طولانی دارد. این اتفاق به‌خصوص در زمانی می‌افتد که طول زنجیرها بسیار کوتاه بوده و فیل‌ها محدودیت در راه رفتن دارند.
