نام کلیسای جامع فلورانس (Cathedral of Santa Maria del Fiore) یا سانتا ماریا دل فیوره که در زبان محلی به آن «دومو» می‌گویند، با سه مفهوم معماری قرن نوزدهم، قدمت کم‌نظیر و طراحی هنرمندانه، گره خورده است. این کلیسا به واسطه سرگذشت پرفراز و نشیب، قدمتی نزدیک به یک قرن‌ونیم و همچنین به دلیل طراحی هنرمندانه‌اش، تبدیل به یکی از مهم‌ترین جاذبه‌های گردشگری فلورانس شده است. فلورانس سالانه میلیون‌ها گردشگر را از سراسر دنیا برای دیدن گنبد آجری کلیسای سانتا ماریا، به خیابان دل دومو می‌کشاند. اگر قصد سفر به کشور تاریخی ایتالیا و خرید بلیط هواپیما میلان را دارید، بی‌شک بازدید از فلورانس و دیدن بزرگترین گنبد آجری جهان، از مقاصد مهم سفر شما خواهد بود. در ادامه با دلایل شهرت و رازهای جادویی کلیسای جامع فلورانس بیش‌تر آشنا می‌شویم.
سانتا ماریا دل فیوره به روایت تاریخ
برای آشنایی با تاریخچه سانتا ماریا باید به سال 1294 میلادی برگردیم، زمانی که شورای شهر فلورانس با طرح ایجاد یک کلیسای بزرگ و عظیم در جای کلیسای قبلی به نام سینت ریپاراتا، موافقت کرد. کلیسای سنت ریپاراتا در قرن پنجم ساخته شده بود و به مرور به سمت تخریب شدن می‌رفت. طرح کلیسای جدید توسط آرنولفو دی کامبیو به شورای شهر ارائه شد و مورد تایید قرار گرفت. اولین سنگ بنای کلیسای سانتا ماریا در سال 1296 توسط کاردینال والرینا، نماینده رسمی پاپ در فلورانس، بنا نهاده شد و دقیقا از همان روز هم داستان پر فراز و نشیب ساخت کلیسای جامع فلورانس، آغاز شد.
درگذشت آرنولفو
با درگذشت آرنولفو در سال 1310 ساخت بنای کلیسا حدود سی‌سال به عقب افتاد و پروژه بسیار به کندی پیش می‌رفت؛ تا زمانی که در سال 1334 جوتو به عنوان مدیر پروژه کلیسا شروع به کار کرد. بیشترین وقت جوتو در ساخت کلیسا صرف ساختن ناقوس آن شد، تا سال 1337 که جوتو هم درگذشت. در ادامه عده‌ای از معماران به نظارت و ساخت کلیسا مشغول شدند. این‌جاست که نام چند معمار مشهور آن زمان در ساخت بخش‌های مختلف کلیسا به چشم می‌خورد، از جمله:
- فرانسیسکو تالتنی که محراب و کلیساهای کوچک مجاور را ساخت.
- جیوانی دل لپو گینی که شبستان مرکزی را تکمیل کرد.
- آندرا اورکاگنا که بخش‌های دیگر محراب را تکمیل کرد.
ساخت گنبد آجری
از سال 1314 تا 1423 یک‌بار دیگر پروژه ساخت کلیسا با کندی جدی مواجه شد تا اینکه معمار سرشناس ایتالیایی، فیلیپو برونلسکی (Filippo Brunelleschi) به عنوان مسئول و مدیر اجرایی این پروژه انتخاب شد و توانست در حرکتی متهورانه و تقریبا غیرممکن در زمانه خودش، گنبد زیبا و منحصربه‌فرد سانتا ماریا که بعدها باعث محبوبیت آن شد را بسازد.
کار روی گنبد آجری کلیسای فلورانس از سال 1420 آغاز و در سال 1436 به پایان رسید و نگینی سرخفام را در آسمان زیبای فلورانس پدید آورد. اما این همه داستان سنت ماریا نیست در تمام این 16 سال تعداد قابل توجهی از معماران و طراحان مشغول به ساخت‌وساز در این پروژه عظیم بودند و دکوراسیون داخلی و خارجی کلیسا را نیز به سرانجام رساندند. از جمله زیباترین تزئینات خارجی این کلیسا، وجود مجسمه‌های کوچک و بزرگ بسیار چشم‌نواز، در بیرون آن است.
ابعاد ساختمان کلیسا
ابعاد ساختمان اصلی کلیسا 153 متر طول و 90 متر عرض دارد و مساحت کلی کلیسای جامع فلورانس حدود 8300 مترمربع است که به بخش‌های مختلفی تقسیم می‌شود:
- ساختمان اصلی کلیسا که محل عبادت است.
- برج ناقوس که یکی از مهم‌ترین بخش‌های کلیساست و کارایی آن چیزی شبیه به گل‌دسته در مساجد اسلامی است.
- ساختمان غسل تعمید که مراسم غسل تعمید در آن برگزار می‌شده است.
- گنبد کلیسا: که یکی از منحصربه‌فردترین و زیباترین گنبدهای کلیسا در جهان است.
- موزه: در دل کلیسای جامع فلورانس موزه‌ای وجود دارد که تعداد قابل توجهی از اصیل‌ترین آثار نقاشی، مجسمه‌سازی و.. را می‌توانید در آن پیدا کنید.
چه کسی در سانتا ماریا دل فیوره دفن شده است؟
سانتا ماریا آرامگاه ابدی سازنده‌اش است، فیلیپو برونلسکی در سرداب کلیسای جامع فلورانس دفن شده است. آرامگاه او در قسمت برجسته اما باز سردابه قرار دارد. مقبره‌ای ساده و فروتنانه که نماد احترام فلورانسی‌ها به برونلسکی بزرگ است. برونلسکی در 5 آوریل 1446 درگذشت. برای تشییع جنازه او لباس سفید پوشیدند و در تابوت محصور در شمع قرار دادند و چشمانش را به سمت گنبدی که ساخته بود قرار دادند. او با یک لوح یادبود به خاک سپرده شد.
دلیل محبوبیت کلیسای جامع سانتا ماریا چیست؟
اگر نگاهی به لیست معروف‌ترین کلیساهای جهان بیاندازید، نام کلیسای سانتا ماریا را میان 10تای اول پیدا خواهید کرد. عواملی که در ادامه گفتیم باعث شده تا سانتا ماریا جایگاه خاصی میان زیباترین و معروف‌ترین کلیساهای جهان داشته باشد.
- سرگذشت منحصربه‌فرد ساخت و طراحی این کلیسا
- تلاش مجدانه معمارانش برای ساختارشکنی در زمانه‌ی خودشان
- دوری جستن از اصول و قواعد حاکم بر معماری گوتیک
- ارائه تعریف تازه‌ای از سبک گوتیک
۵ حقیقتی که قبل از بازدید سانتا ماریا باید بدانید
این حقایق تنها بخشی از حقایق مهم درباره کلیسای جامع فلورانس هستند که می‌تواند برای هر خواننده‌ای جالب باشد. گردشگران و علاقه‌مندان حقایق ناگفته بسیاری را در زمان بازدید از خود کلیسا به چشمان خود خواهند دید.
یک قرن و نیم قدمت!
بی‌شک تاریخچه عجیب و پرفراز و نشیب کلیسای سانتا ماریا یکی از مهم‌ترین دلایل محبوبیت جهانی آن است. سال 1293 کمیته‌ای طرح و ایده بلند‌پروازانه ساخت کلیسای جامع را کلید زد و این زمانی بود که هنوز رنسانس اتفاق نیفتاده بود و هیچ ابزار و تکنولوژی‌ای برای ساخت آن ایده شگفت، در دسترس نبود. کمیته‌‌ی مورد اشاره در نظر داشت کلیسای بسیار بزرگ و عظیم، با گنبدی منحصربه‌فرد را طراحی و اجرا کند.
طرح اولیه‌‌ی گنبد هشت‌ضلعی این کلیسا توسط آرنولفو دی کامبیو، معمار و مجسمه‌ساز قبل از رنسانس، به شورای شهر وقت ِ فلورانس ارائه شد. ساخت این طرح چنان عظیم و چالش‌برانگیز بود که عمر دی کامبیو به ساخت آن قد نداد و این پروژه دست به دست بین طراحان، معماران و نقاشان دوران مختلف گشت و در واقع با همکاری چند هنرمند برجسته ایتالیایی، از جمله پرتو گیوتو و برونلسکی Brunelleschi پس از یک قرن و نیم به پایان رسید. این سازه حیرت‌انگیز هم‌اکنون یکی از مهم‌ترین نمادهای منطقه توسکانی و بخش مهمی از میراث جهانی یونسکو است.
بزرگترین گنبد طاق بنایی جهان که دردسرساز شد
گنبد سانتا ماریا یک شاهکار هنری مطلق است که از همان لحظه خلقت، جهان را مسحور می‌کند؛ در واقع گنبد سانتا ماریا نماد فلورانس، فرهنگ رنسانس و تمام اومانیسم غربی است.
- سودای ساخت گنبدی بی‌مانند، هشت‌ضلعی، آجری و سراسر جزئیات از آن سوداهایی بود که هزینه گزافی روی دوش طراحان ایده‌ی ساخت کلیسای جامع سانتا ماریا گذاشت.
- توزیع وزن بیش از 40 هزار تن که حاصل استفاده از حدود 4 میلیون آجر است، از جمله مهم‌ترین چالش‌هایی بود که معماران گنبد کلیسای دومو با آن دست به گریبان بودند. قصه آن‌قدر به درازا کشید که بالاخره پس از 16 سال از ساخت‌وساز کلیسا، برونلسکی توانست از این چالش سربلند بیرون بیاد.
- از آن‌جایی که طراحان کلیسای جامع فلورانس اصرار داشتند از روش معماری گوتیک که استفاده از پشت‌بند بود استفاده نکنند، حل این مسئله بسیار زمان‌بر شد. بالاخره فیلیپو با مطالعه گسترده روی معابد رومیان و گنبدهای رومی، توانست این مسئله را حل کند و موفق به ساخت این گنبد سرخفام شود.
در ادامه فعالیت‌های فیلیپو برونلسکی بود که دوست و همکار دیگرش مشکولزی نیز برای تکمیل جزئیات و اضافه کردن صلیب بالای فانوس وارد عمل شد و این طرح را نهایی کرد.
کلیسایی روی کلیسای دیگر
کلیسای جامع فلورانس نیز همچون سنت رایج در زمانه خود، روی یک کلیسای باستانی بنا شده است. این کلیسای باستانی مربوط به قرن پنجم یا ششم بود که سینت ریپاراتا Santa Reparata نام داشت. بخش اعظم کلیسای باستانی تا قرن سیزدهم از بین رفت و موجبات شکل‌گیری ایده ساخت کلیسایی جدید و بسیار عظیم‌تر شد. البته هنوز هم آثاری از این کلیسا را می‌توان در مکان فعلی سانتا ماریا پیدا کرد.
بزرگترین کلیسای اروپا در قرن پانزدهم
زمانی که پروژه ساخت کلیسای جامع فلورانس به اتمام رسید، بزرگترین کلیسای اروپا محسوب می‌شد. البته امروزه این کلیسا در رتبه چهارمین کلیسای بزرگ جهان و پس از کلیسای سنت پیتر (واتیکان)، کلیسای بانوی ما (برزیل) و کلیسای جامع میلان (ایتالیا) قرار دارد.
الهامی رویایی از رم باستان تا قسطنطنیه
برخی از ساختمان‌های اصلی که برونلسکی برای کلیسای سانتا ماریا دل فیوره کوپولا الهام گرفته است، پانتئون رم و تا حدی اتاق جشن کاخ نرون است. البته او امیدوار بود که از کلاسیک‌های باستانی پیشی بگیرد؛ ولی هم‌زمان سنت رایج در کلیساهای آن زمان رم، از جمله تعمیدگاه سینت‌جان را نیز مد نظر قرار دهد. به جز معماری رومی، برونلسکی از شاهکارهای معماری دیگر امپراطوری‌ها نیز الهام گرفت که از جمله آن می‌توان به مقبره مقدس در اورشلیم اشاره کرد.
همچنین گنبد ایاصوفیه در قسطنطنیه، استانبول امروزی و مقبره اولجیتو در سلطانیه ایران، از دیگر بناهایی هستند که منبع الهام برونلسکی بودند. گنبد برونلسکی میراث قرن‌ها مهندسی، فرهنگ و معماری کشورهای مختلف را در خود جای داده است تا لحظه‌ای حماسی را رقم بزند و بعدها مورد تحسین کسانی چون میکل آنژ، دوناتلو، داوینچی و .. قرار گیرد.
کلیسای جامع فلورانس را در چه فیلم‌هایی می‌توان دید؟
بی‌شک شکوه و زیبایی و معماری منحصربه‌فرد کلیسای جامع فلورانس چیزی نیست که فیلم‌سازان و سینماگران از نمایش آن غافل بمانند. ردپای نماهایی از کلیسای جامع فلورانس را می‌توان در تمام آثار سینمایی که در ایتالیا و فلورانس ساخته شده به خوبی پیدا کرد.
در ادامه با چند فیلم مشهور که می‌توانید نماهایی از کلیسای جامع فلورانس را در آن پیدا کنید، آشنا می‌شویم:
- فیلم کمدی آمیسی میی (دوستان من) محصول 1975 داستان چهار مرد میانسال و ملال‌های پساجوانی آن‌ها را روایت می‌کند. بسیاری از صحنه‌های این فیلم در فلورانس و اطراف کلیسای جامع فیلم‌برداری شده‌اند و می‌توانید کافه‌ها، بارها و ازدحام جمعیت آن سال‌ها را در این فیلم ببینید.
- فیلم La Meglio Gioventù (بهترین جوانی) یک درام خانوادگی است که در سال 2003 ساخته‌شده و بخش‌های قابل توجهی از آن در فلورانس فیلم‌برداری شده است.
- فیلم Inferno (دوزخ) با بازی تام هنکس و بر اساس رمانی نوشته دن براون ساخته شده که در آن تام هنکس در نقش رابرت لنگدون بازی می‌کند. این فیلم پایان جهانی نیز دارای تصاویر بسیار زیبایی از شهر فلورانس، اطراف و داخل کلیسای جامع است.
با چه وسیله‌ای به بازدید کلیسا برویم؟
راحت‌ترین وسیله برای بازدید از کلیسای جامع، استفاده از تاکسی است. می‌توانید با استفاده از تاکسی یا سیستم حمل و نقل آنلاین در ایتالیا به‌نام My Taxi به محل کلیسای جامع برسید.
هزینه‌های ورودی به کلیسای جامع چقدر است؟
اگر به سایت کلیسای جامع سر بزنید، ملاحظه می‌کنید که بازدید از کلیسای جامع رایگان است؛ اما برای بازدید از موزه آن باید هزینه جداگانه پرداخت کنید که در سال ۲۰۲۳ برای هر نفر بزرگسال 18 یورو است.
قوانین بازدید از کلیسای فلورانس جامع چیست؟
کلیسای جامع فلورانس نیز مانند بسیاری از مکان‌های مذهبی و مقدس دنیا دارای قوانین خاصی برای پوشش است. به عنوان مثال پوشیدن شلوارک، لباس‌های دکلته، تاپ، عینک آفتابی و کلاه و لباس‌هایی که با آداب مذهبی هم‌خوانی ندارد، هنگام بازدید از این کلیسا ممنوع است.
بزرگترین کلیسای آجری در جهان
در این مقاله نگاهی به تاریخچه کلیسای جامع فلورانس انداختیم تا با یکی دیگر از جاذبه‌های گردشگری در دنیا آشنا شوید. پیشنهاد می‌کنیم اگر روزی مقصد سفرتان ایتالیا بود، بازدید از این شاهکار تاریخی را از دست ندهید. برای خرید بلیط هواپیمای ایتالیا و همچنین رزرو هتل، می‌توانید از سایت یا اپلیکیشن فلایتیو اقدام کنید و از مشاوره‌های تخصصی کارشناسان ما برای سفر به روم باستان بهره‌مند شوید.
