مشهد فقط یک شهر نیست، یک مقصد برای روحمان است. جایی که قدم زدن در کوچه پس کوچههایش، عطری از ایمان و آرامش دارد. برای خیلیها سفر به مشهد یعنی زیارت، دعا، خلوت با دل و بازگشت با روحی تازه. از حرم مطهر امام رضا (ع) گرفته تا آرامگاههای عرفا و بزرگان دینی، مشهد پر است از مکانهایی که دل آدم را روشن میکند.
مطالعه بیشتر: راهنمای جامع سفر به مشهد؛ هم زیارت هم تماشا
حرم امام رضا (ع)؛ قلب تپنده ایران
حرم امام رضا (ع) در مشهد یکی از بزرگترین و مهمترین مکانهای مذهبی و زیارتی در جهان اسلام است که سالانه میلیونها زائر از داخل و خارج کشور برای زیارت امام هشتم شیعیان، امام علی بن موسی الرضا (ع)، به این مکان مقدس سفر میکنند. حرم امام رضا (ع) در سال 203 هجری قمری، پس از شهادت امام هشتم، حضرت علی بن موسی الرضا (ع)، بنا شد. نخستین مقبرهای که برای امام ساخته شد، به صورت ساده بود و در طول قرنها، با افزایش تعداد زائران و اهمیت مذهبی حرم، ساخت و سازهای مختلفی برای آن انجام شد. در دورانهای مختلف از جمله غزنویان، سلجوقیان، تیموریان، صفویان و قاجاریان، توسعه و تزئینات مختلفی در حرم صورت گرفت تا آن را به شکل امروزی درآورد.
معماری حرم امام رضا (ع)
معماری حرم امام رضا (ع) نمایانگر هنر و فرهنگ اسلامی ایرانی است که در طول قرنها تکامل یافته است. گنبد طلایی، گنبد اصلی حرم امام رضا (ع) با ارتفاع 31.20 متر و قطر 16 متر، از طلا پوشیده شده است و نمادی از عروج روحانی است. تعداد 10 گلدسته در حرم وجود دارد که ارتفاع آنها بین 40 تا 43 متر است. کاشی کاریهای ظریف و پیچیده در سرتاسر حرم، نمونهای از هنر اسلامی و ایرانی است که به زیبایی دیوارها، سقفها، ایوانها و رواقها افزوده شده است.
بخشهای مختلف حرم امام رضا (ع)
حرم امام رضا (ع) به دلیل گستردگی و توسعههای مداوم آن دارای بخشهای متعددی است که هر کدام از آنها ویژگیهای خاص خود را دارند. از جمله این بخشها میتوان به صحنها، رواقها، مساجد، موزهها و کتابخانهها اشاره کرد.
ضریح و صندوق حرم امام رضا (ع)
ضریح مطهر امام رضا (ع) از اهمیت ویژهای برخوردار است و در داخل آن، صندوقی قرار دارد که نمادی از ارادت و عشق مسلمانان به امام هشتم است. صندوق کنونی در سال 1379 هجری شمسی نصب شد و از چوب گردو ساخته شده و با ورقههای طلا و نقره پوشیده است. این صندوق دارای تزئینات پیچیده و کتیبههایی است که بر روی آن آیات قرآن و اشعاری در مدح امام رضا (ع) حکاکی شدهاند.
مطالعه بیشتر: راهنمای کامل حرم امام رضا + معرفی موزهها، صحنها و جاذبههای اطراف حرم
مسجد گوهرشاد مشهد؛ زیبا در دل تاریخ
مسجد گوهرشاد یکی از جاذبههای اصلی مشهد است که در جوار حرم امام رضا (ع) قرار دارد و با گنبد آبی بزرگ خود، نگاهها را به خود جلب میکند. این مسجد تاریخی به دستور گوهرشاد، همسر شاهرخ تیموری، در سال ۸۱۸ هجری قمری ساخته شد و در طول تاریخ، علاوه بر زیبایی معماری، شاهد رویدادهای سیاسی مهمی نیز بوده است. معماری این مسجد با چهار ایوان بزرگ و شبستانهای متعدد، ترکیبی از هنر اسلامی و ایرانی را به نمایش میگذارد. گنبد مسجد، با ارتفاع ۴۱ متر، و دو مناره طلایی با ارتفاع ۴۳ متر، از برجستهترین ویژگیهای آن هستند.
آرامگاه خواجه ربیع؛ سفر در تاریخ و آرامش
آرامگاه خواجه ربیع در مشهد، یکی از اماکن زیارتی مشهور این شهر است که برای زائران حرم امام رضا (ع) محبوبیت دارد. این آرامگاه به دستور شیخ بهایی و در زمان صفویان ساخته شده و در وسط یک باغ زیبا قرار دارد. خواجه ربیع از یاران پیامبر و امام علی (ع) بود. این آرامگاه در سال ۱۳۱۰ به ثبت ملی رسید. معماری آرامگاه خواجه ربیع با گنبد فیروزهای و کاشی کاریهای زیبا توجه بازدید کنندگان را جلب میکند. فضای داخلی با تزئینات طلایی و دو کتیبه خوشنویسی دوره صفوی مزین شده است. این بنا دارای چند ایوان و یک ساختار هشت ضلعی است که جلوهای خاص به آن بخشیده است.
برای بازدید از آرامگاه، به حدود یک تا دو ساعت زمان نیاز دارید و ورود به آن رایگان است. همچنین، این آرامگاه در نزدیکی دیگر جاذبههای گردشگری مشهد قرار دارد و دسترسی به آن با اتوبوسهای شهری امکان پذیر است.
امامزادگان سید یاسر و سید ناصر
آستان مقدس امامزادگان یاسر و ناصر (ع)، در روستای گلستان و ۵ کیلومتری مشهد قرار دارد و پس از حرم امام رضا (ع) به عنوان بزرگترین مکان زیارتی مشهد شناخته میشود. این امامزاده محل آرامگاه دو فرزند امام موسی کاظم (ع) است که در دوره خلفای عباسی به شهادت رسیدند. تاریخچه این بقعه به دوران پس از شهادت امام رضا (ع) بازمیگردد. پس از آنکه امامزادگان یاسر و ناصر (ع) به این منطقه پناه بردند، توسط خلفا شهادت یافتند. بنا در ابتدا گلی بود و در سال ۱۳۴۲ به دو مسجد کوچک تبدیل شد. در سال ۱۳۸۲، امامزاده بازسازی شد و امروز با کتیبهها و ضریحهای زیبا، محل زیارت، نماز و برگزاری مراسم مذهبی است.
امامزاده یاسر و ناصر (ع) دارای شبستانها، ضریحهای طلایی و نقرهای، تالار حکمت برای همایشهای مذهبی، فروشگاههای فرهنگی و واحدهای تجاری برای خرید سوغات است. همچنین به دلیل موقعیت در منطقه ییلاقی طرقبه، به جاذبههای گردشگری زیادی نزدیک است که این مکان را محبوبتر کرده است.
آرامگاه پیر پالان دوز؛ در همسایگی حرم، در خلوت عرفان
آرامگاه پیر پالان دوز، یکی از جاذبههای مذهبی و تاریخی مشهد، متعلق به شیخ محمد مقتدی کارندهی است که به عنوان عارف و صوفی شیعه شناخته میشود. این شخصیت مذهبی که در روستای کارده مشهد به دنیا آمد، شغل پالان دوزی را برگزید و به همین دلیل به “پیر پالان دوز” معروف شد. او علاوه بر شغل خود، در عرفان، کیمیاگری و خطاطی نیز به مهارتهای زیادی دست یافت و آثار به جا مانده از او از جمله قرآن هفت سورهای نوشته شده به خط ثلث، از ارزش بالایی برخوردار است.
آرامگاه او که در زمان شاه محمد خدابنده صفوی ساخته شد، معماری خاصی دارد و با کاشی کاریهای زیبا، گنبد فیروزهای و نقاشیهای گیاهی تزئین شده است. این بنا که در خیابان نواب صفوی مشهد قرار دارد، به عنوان یکی از جاهای دیدنی مشهد شناخته میشود و نزدیک بودن آن به حرم امام رضا (ع) موجب جذب گردشگران زیادی به این مکان شده است.
آرامگاه امامزاده یحیی؛ پناهگاهی در دل شهر
بقعه متبرکه امامزاده یحیی بن زید (ع) در 50 کیلومتری شمال شرقی مشهد و در جوار روستای قدیمی میامی قرار دارد. این امامزاده از فرزندان زید بن علی و نواده حضرت امام زین العابدین (ع) است که در سال 107 هجری قمری متولد شد و در مبارزات علیه حکومت بنیامیه به شهادت رسید.
بقعه امامزاده یحیی بن زید (ع) بزرگترین بقعه در استان خراسان رضوی از نظر مساحت است و سالانه حدود چهار میلیون زائر از آن بازدید میکنند. بقعه امامزاده یحیی بن زید (ع) از جمله مقاصد مهم زائرانی است که به مشهد سفر میکنند و میتوانند از امکانات مختلف برای استراحت و عبادت استفاده کنند.
آرامگاه خواجه مراد؛ زیارتگاهی در آغوش کوه
آرامگاه خواجه مراد در ۱۵ کیلومتری جنوب شرق مشهد و در دامنه کوههای بینالود واقع شده است. خواجه مراد، طبق برخی منابع، یکی از اصحاب امام رضا (ع) یا سرداران مامون بود که به دست حاکمان کشته شد. آرامگاه او در محیطی زیبا و باصفا قرار دارد و به دست حاج محمد علی درویش ساخته شده است.
بنای آرامگاه چهار ضلعی با ابعاد ۴x۴.۵ متر است و دارای ایوان بزرگ با تزیینات آینه کاری و کاشی کاری رنگی است. در اطراف آرامگاه امکاناتی مانند اتاقهای اقامتی، رستوران، پارکینگ و بازارچه برای زائران فراهم شده است.
مسجد هفتاد و دو تن؛ رد پای تاریخ در قلب شهر
مسجد شاه یا مسجد هفتاد و دو تن مشهد، یکی از جاذبههای تاریخی مهم شهر است. این مسجد که در قرن هشتم هجری ساخته شده، ابتدا مقبره امیر غیاث الدین ملکشاه بوده و بعدها به مسجد تبدیل شد. مسجد با گنبد فیروزهای شناخته میشود. منارههای بلند و ایوان تزئین شده از دیگر ویژگیهای برجسته آن هستند.
مسجد هفتاد و دو تن در نزدیکی حرم امام رضا (ع) و در خیابان خسروی واقع شده است. از نظر معماری، ایوان مسجد و تزئینات آن از مهمترین بخشهای آن به شمار میروند. در اطراف مسجد شاه، جاذبههای تاریخی دیگری همچون موزه مردمشناسی، مسجد گوهرشاد و آرامگاه نادرشاه قرار دارند. این مسجد از سال ۱۳۱۱ در فهرست آثار ملی ایران ثبت شده است.
گنبد سبز؛ نمادی از صفا و سادگی
گنبد سبز مشهد، آرامگاه شیخ مومن استرآبادی از بزرگان دوران صفویه است و در سال 1370 به عنوان اثر ملی ثبت شد. این بنا در نزدیکی حرم امام رضا (ع) و در خیابان آخوند خراسانی قرار دارد. گنبد سبز با معماری هشت ضلعی و گنبد فیروزهای خود، از مهمترین جاذبههای تاریخی مشهد است.
گنبد سبز در سال 1036 هجری قمری ساخته شده و در دوران صفویه بازسازی و مرمت شد. این بنا به دلیل رنگ فیروزهای گنبدش، به نام «گنبد سبز» شهرت یافته است. این مکان در وسط میدان گنبد سبز واقع است و دسترسی به آن از حرم مطهر بسیار آسان است.
آرامگاه خواجه اباصلت؛ ایستگاهی در مسیر نور
خواجه اباصلت، عبدالسلام بن صالح بن سلیمان، یکی از خادمان امام رضا (ع) و محدثان برجسته قرن 2 هجری قمری بود. او در سال 232 هجری قمری پس از 33 سال خدمت در کنار امام رضا (ع) درگذشت. آرامگاه او در جاده مشهد به فریمان، 12 کیلومتری جنوب شرقی مشهد قرار دارد و یکی از مهمترین زیارتگاههای این شهر است.
آرامگاه خواجه اباصلت در گذشته بنای نیمه مخروبهای داشت که در سده هشتم هجری به همت محمد علی درویش بازسازی و توسعه یافت. این بنا چهار ضلعی با کاشیهای هفت رنگ و آینه کاری شبیه حرم امام رضا (ع) است. در وسط آرامگاه بقعهای هشت ضلعی با پنجرههای نقرهای و تاج طلا وجود دارد که با نور سبز چراغانی شده است. آرامگاه خواجه اباصلت، به دلیل فضای تاریخی و معنوی، یکی از جاذبههای گردشگری مشهد است که بازدید از آن به مسافران این شهر پیشنهاد میشود.
