جزیره قشم، با فرهنگ و آداب و رسوم منحصر به فرد خود، یکی از جذابترین مقاصد گردشگری در ایران محسوب میشود. مردم قشم با حفظ سنتهای دیرینه خود، آدابی خاص در زمینههای مختلف زندگی از جمله: مراسم عروسی، جشنها، پوشش محلی و حتی غذاهای سنتی دارند که نشان دهنده غنای فرهنگی این منطقه است. این آداب و رسوم نه تنها بیانگر هویت تاریخی و اجتماعی مردم قشم است، بلکه گردشگران را به کشف و درک عمیقتر این فرهنگ دعوت میکند. اگر میخواهید بیشتر با این سنتهای زیبا و جذاب آشنا شوید، خواندن ادامه این مطلب را از دست ندهید.
مطالعه بیشتر: راهنمای سفر به قشم؛ جزیرهای شگفتانگیز در قلب خلیج فارس
جشن نوروز صیاد؛ رقص دریا و صیادان در آیین کهن جنوب
جشن نوروز صیاد، یکی از کهنترین و جذابترین آداب و رسوم مردم قشم است که هر ساله در اواخر تیر یا اوایل مرداد ماه برگزار میشود. این جشن، نمادی از پایان فصل صید ماهی و کوسه است و مردم بومی در این روز به دریا نمیروند و ماهی نمیخورند؛ زیرا معتقدند ماهیها باید در آرامش به تخمگذاری بپردازند. این آیین نشان دهنده احترام عمیق مردم قشم به طبیعت و دریا است.
در این روز، مردم لباسهای سفید میپوشند و با رقص و آواز همراه با نواختن دهل، شادی و نشاط را در فضای جزیره گسترش میدهند. یکی از رسوم ویژه این جشن، انداختن لباسهای کهنه به دریا است تا بدیها و نحسیها از زندگی آنها دور شود. همچنین، آب تنی در دریا به نیت رفع بیماریها و دور کردن شر انجام میگیرد. رنگآمیزی درختان و حیوانات با خاک سرخ نیز از دیگر رسوم این جشن است که نمادی از پاکی و شادابی محسوب میشود.
یکی از بخشهای مهم این آیین، دعای لوبن است که توسط دعاخوانان برای ایمنی دامها از حمله حیوانات وحشی خوانده میشود. این دعا تنها توسط افراد خاصی صورت میگیرد و گاهی به دیگران نیز آموزش داده میشود. جشن نوروز صیاد نه تنها نشان دهنده همبستگی و احترام به طبیعت است، بلکه نمادی از غنای فرهنگی و سنتهای دیرینه مردم قشم به شمار میرود.
آیین زار؛ سفر به دنیای اسرارآمیز ارواح و شفاگری بومی
آیین زار، یکی از جالبترین و منحصر به فردترین آداب و رسوم مردم قشم است که ریشه در سنتهای بومی آفریقا دارد. بر اساس باور مردم محلی، بادهای سحرآمیز به نام «باد زار» میتوانند باعث بیماریهای سخت و لاعلاج مانند افسردگی و سردرد شوند. برای درمان این بیماریها، مراسم جنگیری ویژهای برگزار میشود تا جنها از بدن بیمار خارج شوند.
این مراسم معمولاً در روزهای چهارشنبه و توسط افراد خاصی به نام «بابا زار» و «ماما زار» انجام میشود. آنها با نواختن دهل، آتش زدن موی بز و خواندن آوازهای خاص، جن را از بدن بیمار خارج میکنند. شرکت کنندگان در این مراسم، باید لباسهای تمیز و خوشبو به تن کنند و در طول مراسم سکوت را رعایت نمایند. در پایان، مراسم با آوازهای محلی و نواختن موسیقی به پایان میرسد.
مراسم قبله دعا؛ نیایش باران در دل سنتهای کهن
مراسم قبله دعا، یکی از آیینهای سنتی مردم جزیره قشم است که در زمان خشکسالی و کمبود باران برگزار میشود. این مراسم به ویژه زمانی که چاهها و قناتها در حال خشک شدن هستند، اهمیت ویژهای پیدا میکند. مردم قشم در این جشن دو روزه، با هدف طلب باران، در بخشهای مختلف جزیره، به ویژه در کنار درخت کنار، جمع میشوند و به دعا و نیایش میپردازند.
این مراسم، به رهبری امام جمعه برگزار میشود و اهالی دو روز روزه میگیرند و قرآن میخوانند. در طول این آیین، غذا پخته و بین فقرا توزیع و بخشی از آن نیز در کنار درخت کنار برای حیوانات ریخته میشود. مراسم قبله دعا در چند نقطه از قشم از جمله: درخت کنار در جنوب جزیره، روستای کابلی در غرب و یک روستای دیگر در جنوب، برگزار میشود. مردم در کنار درخت کنار مراقبند که به آن پشت نکنند و از خداوند طلب باران میکنند.
مراسم حنابندان؛ شبی به رنگ عشق و آیینهای کهن
مراسم حنابندان، یکی از آیینهای سنتی و ویژه قبل از عروسی در جزیره قشم است که دو روز قبل از عروسی برگزار میشود. در این مراسم، دستها، پاها و شانههای عروس با حنا به دقت طراحی میشوند. این کار زمانبر است و از چند روز قبل آغاز میشود. در این مدت، عروس از دید داماد پنهان میماند.
در روز حنابندان، عروس با لباسی سبز و بلند در مراسم حاضر میشود و خانواده داماد هدایایی مانند: لباس و کفش به او تقدیم میکنند. از زمان حنابندان تا روز عروسی، عروس تنها با نزدیکان خود در ارتباط است و حتی برای کارهای شخصی نیز از آنها کمک میگیرد.
جشن نخل و خرما؛ طنین زندگی در سرزمین طلای سبز
جشن نخل و خرما در جزیره قشم، یکی از مهمترین رویدادهای محلی است که هر ساله به مدت یک هفته برگزار میشود. این جشن، فرصتی است برای معرفی انواع خرماهای معروف قشم مانند: پیارم، خنضیری و خاصویی که در کنار فرآوردههای متنوع خرما مانند: شیره، مربا و بیسکوییت به فروش میرسند. همچنین، محصولات دستی ساخته شده از برگ و شاخه نخل نظیر: جارو، دمپایی و سبد، در این جشن به نمایش گذاشته میشوند. این جشن که در میان نخلستانهای سرسبز قشم برگزار میشود، فرصتی بینظیر برای آشنایی با فرهنگ و آداب و رسوم مردم این منطقه است. بازدید کنندگان میتوانند از موسیقیهای زنده، بازیهای سنتی و خوراکیهای محلی لذت ببرند.
مراسم جهیزیه و عروسی؛ روایت یک پیوند شیرین در فرهنگ بومی
در فرهنگ مردم قشم، مراسم جهیزیه و عروسی با ویژگیهای منحصر به فردی برگزار میشود. برخلاف بسیاری از مناطق ایران، در قشم خرید تمام جهیزیه بر عهده داماد است و عروس هیچ وسیلهای به خانه داماد نمیآورد. سفره عقد، معمولاً در این مراسم پهن نمیشود و زنان خانواده داماد چند روز قبل از عروسی به خانه عروس میروند و برای او پارچه و طلا هدیه میآورند.
مراسم عروسی در قشم، به صورت جداگانه در خانههای عروس و داماد برگزار میشود و تمام هزینهها بر عهده داماد است. مهمانان با غذای محلی هواری (ترکیبی از میگو و عدس سرخشده که با برنج سرو میشود) پذیرایی میشوند. عروس در طول مراسم در اتاقی جداگانه آرایش میکند و پس از شام، داماد به خانه عروس میرود و عروس به حجله منتقل میشود. پس از ورود عروس و داماد به حجله، تا سه روز هیچ کس حق دیدن آنها را ندارد. این آداب و رسوم بخشی از سنتهای غنی و منحصر به فرد مردم قشم است.
جشن میگو؛ ضیافت دریا بر سفره مردمان ساحلنشین
جشن میگو، یکی دیگر از مراسمهای شکرگزاری مهم مردم قشم است که به پاس فراوانی نعمت دریا در پایان فصل صیادی برگزار میشود. این جشن معمولاً در اواخر فصل صید برگزار میگردد و فرصتی برای قدردانی از خداوند به دلیل وفور میگو و دیگر آبزیان است. در این مراسم، بومیان با برپایی نمایشگاههایی از آبزیان تاکسیدرمی شده، فروش انواع ماهی و میگوهای بستهبندی شده و تازه و همچنین عرضه غذاهای دریایی محلی، این روز را جشن میگیرند.
