ترکیه، آداب و رسوم ویژهای دارد که در زندگی روزمره مردم آن نمایان است. از مهماننوازی بینظیر تا جشنها و سنتهای قدیمی که هر کدام، بخشی از هویت مردم ترکیه را به نمایش میگذارند. اگر شما هم قصد دارید به این منطقه سفر کنید، آگاهی از آداب و رسوم مردمان این سرزمین به شما کمک خواهد کرد تا تجربهای خاص از سفرتان داشته باشید. در ادامه مطلب، شما را با برخی از فرهنگها و سنتهای جذاب ترکیه آشنا خواهیم کرد.
فرهنگ و آداب مهماننوازی در ترکیه؛ تجربهای فراموش نشدنی برای گردشگران
یکی از ویژگیهای شاخص فرهنگ مردم ترکیه که توجه هر گردشگری را جلب میکند، مهماننوازی گرم و صمیمی آنها است. اگر چه ما ایرانیها نیز با این مفهوم بیگانه نیستیم؛ اما در ترکیه این رفتار به شکل خاص و پررنگتری نمود پیدا میکند. در این کشور، سر زدن به خانه همسایه، گفتگوهای دوستانه و نوشیدن یک فنجان قهوه، رفتار عادی زندگی روزمره است. چیزی که شاید در بسیاری از نقاط جهان و حتی در ایران امروز، کمتر دیده شود. مردم ترکیه با تمام وجود تلاش میکنند تا مهمانشان احساس راحتی، احترام و ارزشمند بودن کند.
نوع پوشش در ترکیه؛ تنوعی رنگارنگ با احترام به سلیقهها
ترکیه، با وجود ریشههای اسلامی در فرهنگش، کشوری است که در آن آزادی در انتخاب پوشش به خوبی دیده میشود. هر چند بهتر است گردشگران و میهمانان با ظاهری مرتب و متعارف ظاهر شوند؛ اما در شهرهای مختلف این کشور، افرادی با شلوارک و تیشرت تا پوششهای کاملاً اسلامی را مشاهده میکنید.
مهمتر از همه، برای بازدید از اماکن مذهبی نظیر مساجد، رعایت پوشش مناسب ضروری است. در فصل گرما، لباسهای خنک و راحت همچون تاپ و شلوارک رایج هستند و در زمستان نیز مردم بیشتر به سراغ سویشرت و لباسهای گرم میروند. در سواحل ترکیه، آزادی بیشتری در نوع پوشش دیده میشود.
سلام و احوالپرسی به سبک ترکها؛ شباهت جالب با ایرانیها
سلام و احوالپرسی در ترکیه، تا حد زیادی به فرهنگ ایرانی شباهت دارد. ترکها هنگام دیدار، دست میدهند و گاهی یکدیگر را در آغوش میگیرند یا میبوسند. رفتار محترمانه با بزرگترها در ترکیه بسیار اهمیت دارد. مثلا هنگام دیدار با افراد مسن، با تعظیم یا پایین آوردن سر احترام میگذارند. همچنین، رسم قدیمی بوسیدن دست راست بزرگتر و قرار دادن آن روی پیشانی، هنوز هم در برخی مناطق رایج است. کلماتی مانند: Merhaba رایجترین شیوه سلام در ترکیه هستند. جالب اینکه خداحافظی در فرهنگ ترکها، طولانیتر است و حتی قبل از خداحافظی، شاید گفتگو دوباره ادامه یابد.
نحوه خطاب کردن افراد در فرهنگ ترکیه؛ راز احترام در کلمات
یکی دیگر از جنبههای جالب فرهنگ مردم ترکیه، شیوه محترمانه خطاب کردن افراد است. در موقعیتهای رسمی، به نام مردان پسوند بی (Bey) و به نام زنان خانم (Hanım) اضافه میشود. همچنین برای خطاب رسمیتر حتی در ایمیلها یا نامههای رسمی، از واژه ساین (Sayın) به معنای عزیز پیش از نام طرف مقابل استفاده میشود.
در روابط غیررسمی، ترکها اغلب برای احترام، افراد بزرگتر را با عنوانهایی مانند: عمو (Amca)، دایی (Dayı)، خاله (Teyze) یا عمه (Hala) صدا میزنند. افراد همسن نیز با القابی مانند آبی (Abi) برای آقا و آبلا (Abla) برای خانم خطاب میشوند. مانند فارسی، در زبان ترکی نیز ضمیر تو، فقط در روابط بسیار صمیمی به کار میرود و بهتر است در مکالمه با افراد غریبه یا در محیطهای رسمی، از معادل جمع استفاده شود.
اعتقاد به فال قهوه؛ آیینه آینده در فنجانی کوچک
یکی از رسمهای جذاب و پرطرفدار در فرهنگ ترکیه، باور به فال قهوه است. ترکها نه تنها عاشق نوشیدن قهوه ترک هستند، بلکه معتقدند ته مانده قهوه در فنجان، میتواند پنجرهای به آیندهشان باز کند. شاید برایتان عجیب باشد؛ اما این رسم هنوز هم بین نسل جوان طرفدار دارد و خواندن فنجان تبدیل به سرگرمی محبوبی شده است.
آداب معاشرت مردم ترکیه؛ بایدها و نبایدهایی که باید بدانید
تعامل با مردم ترکیه برای ما ایرانیها تجربهای آشنا اما هیجانانگیز است. تعارف کردن، احترام به بزرگترها و رفتارهای اجتماعی گرم، در هر دو فرهنگ دیده میشود. مردم ترکیه هنگام ورود افراد مسن، از جای خود بلند میشوند و همیشه جای نشستن راحتتر را به آنها اختصاص میدهند. رفتارهایی مثل: جویدن آدامس در موقعیت رسمی یا پا روی پا انداختن مقابل بزرگترها بیادبانه تلقی میشود.
در تعاملات اجتماعی، استفاده از دست راست اهمیت زیادی دارد. ترکها هنگام لمس، اشاره یا حتی دادن چیزی به دیگران، از دست راست یا هر دو دست استفاده میکنند. همچنین، مهماننوازی در کافه و رستوران دیده میشود و معمولا پرداخت هزینه به صورت اشتراکی، رایج نیست و مردها بیشتر عادت دارند هزینهها را پرداخت کنند.
ریختن آب پشت مسافر؛ بدرقهای با آرزوی سفر بیدردسر
اگر فکر میکردید ریختن آب پشت پای مسافر فقط در ایران رایج است، باید بگوییم مردم ترکیه هم این رسم را دارند. آنها موقع خداحافظی با مسافر، آب میریزند و با لبخند میگویند: مثل آب برو، سبک و راحت برگرد.
چشم نظر؛ مهرهای برای دفع انرژیهای منفی
در ترکیه هم مثل ایران، باور به چشم زخم بسیار رایج است. مهره آبی چشم نظر را تقریباً همه جا یعنی روی در خانهها، لباس بچهها، زیورآلات و حتی در خودروها میبینید. ترکها باور دارند، این مهره میتواند انرژی منفی را دور و از چشم بد محافظت کند.
درخت آرزو؛ گره زدن امید به شاخههای طبیعت
در مکانهایی خاص در ترکیه، میتوان درختهایی را دید که پارچههای رنگی به شاخههایشان بسته شدهاند. اینها درخت آرزو هستند. جایی که مردم نیت میکنند، گره میزنند و به برآورده شدن آرزویشان دل میبندند.
مذهب در ترکیه؛ رسمی مسلمان، رنگارنگ در باطن
بیشتر مردم ترکیه، مسلمان هستند و دین آنها به طور پیش فرض از بدو تولد ثبت میشود؛ اما با وجود این، چهره مذهبی ترکیه تحت تأثیر قانون اساسی سکولار آن به مرور تغییر کرده و تنوع اعتقادی در لایههای جامعه دیده میشود. اذان در همه جای کشور شنیده میشود و اعیاد اسلامی با شکوه برگزار میشوند؛ اما جالب است بدانید، فرقه علوی با برداشتهای متفاوتی از اسلام، بخشی از این جامعه را تشکیل میدهد و اعتقادات خاص خود را دارد. به عنوان مثال، روزه را در ماه محرم نه ماه رمضان واجب میدانند.
عروسی در ترکیه؛ تلفیقی از سنت، شور و خرافه
عروسی در ترکیه، آیینی فرهنگی و عاطفی است که ریشههای عمیقی در باورها و سنتهای مردم این کشور دارد. در متن ذیل، شما را با برخی از این رسومات آشنا میکنیم:
- زمان برگزاری مراسم عروسی: ماههای آگوست و سپتامبر در ترکیه، به عنوان محبوبترین زمان برای برگزاری مراسم عروسی شناخته میشوند. در این فصل از سال، آب و هوا مطلوبتر است و خانوادهها ترجیح میدهند جشنهای مفصلتری برگزار کنند. مراسم عروسی در فرهنگ مردم ترکیه، معمولا چند روز طول میکشد و شامل مراحل و رسوم مختلفی است.
- ایام نحس عروسی: از باورهای قدیمی این است که بین عید فطر و عید قربان نباید عروسی گرفت؛ چرا که در گذشتهای دور در همین ایام، بیماری واگیرداری شیوع یافته و این بازه زمانی را نحس تلقی کردهاند.
- حنابندان: در ترکیه حنابندان شب قبل از عروسی، با حضور زنان فامیل و دوستان برگزار میشود که شباهت زیادی به مراسم ایرانی دارد. داماد نیز تا پیش از مراسم نباید عروس را با لباس عروسی ببیند؛ چرا که آن را نشانه بدشانسی میدانند.
- نوشتن نام دوستان مجرد زیر کفش عروس: یک رسم جالب، نمادین و شاید کمی خرافی؛ اما حسابی سرگرمکننده ترکها در مراسم عروسی، نوشتن نام دوستان مجرد زیر کفش عروس است. بعد از پایان جشن، آنها به کفش نگاه میکنند و هر اسمی که پاک شده باشد یعنی صاحبش به زودی ازدواج خواهد کرد.
- گلین تلی: در مراسم دیگر، گلین تلی یا رشتهای از سنگهای براق روی موی عروس قرار میگیرد. دوستان مجرد باید کوچکترین سنگ را پیدا کنند، چون باور دارند کسی که آن را بیابد، عروس بعدی خواهد بود.
- کاشت پرچم: یکی از آیینهای زیبا و کمتر شنیده شده، کاشت پرچم است که در سپیدهدم روز عروسی انجام میشود. مردان فامیل پس از خواندن دعا، پرچمی را در بلندترین نقطه نزدیکی خانه عروس نصب میکنند. این سنت، نماد آغاز رسمی جشن است و همراه با موسیقی اجرا میشود.
عزاداری در ترکیه؛ احترام، سکوت و دعا
در ترکیه، مراسم عزاداری نیز مانند بسیاری از کشورهای مسلمان، ریشه در آموزههای اسلامی دارد و با احترام و سکوت خاصی برگزار میشود. در ادامه، با آداب و رسوم عزاداری مردم ترکیه آشنا میشوید:
- دعا کردن: اکثریت مردم ترکیه، مسلمان هستند و به زندگی پس از مرگ و معاد اعتقاد دارند؛ بنابراین دعا برای آمرزش روح متوفی، بخش مهمی از این مراسم است.
- رسوم معمول: در صورت درگذشت یک فرد، ابتدا بدن او غسل داده و کفن میشود. مانند سنتهای ایرانی، حلوا پخته میشود و در خانه فرد متوفی میان مهمانان پخش میگردد. نکتهای جالب در رسوم ترکیه این است که کودکان، اجازه ورود به اتاقی را که جسد در آن قرار دارد، ندارند.
- گرفتن مراسم قبل از 24 ساعت بعد فوت: مراسم تدفین، تا حد امکان در کمتر از ۲۴ ساعت پس از فوت انجام میشود. پیش از دفن، نماز میت اقامه شده و پس از آن، با صرف یک وعده غذا در خانه فرد درگذشته، مراسم رسمی عزاداری آغاز خواهد شد.
- برگزاری مراسم عزاداری تا 7 روز: قرائت قرآن، مرثیهخوانی و سخنرانی مذهبی، بخش اصلی مراسم عزاداری هستند که معمولا تا هفت روز ادامه دارد و مانند ایران، مراسم چهلم، روز پنجاه و دوم و سالگرد نیز برگزار میشود.
- امتناع از خوشحالی تا 40 روز: نکته جالب و فرهنگی دیگر این است که در ۴۰ روز اول بعد از فوت، نزدیکان فرد متوفی از برگزاری مراسم شادی، پوشیدن لباسهای رنگی، تماشای تلویزیون و حتی خندیدن با صدای بلند خودداری میکنند.
- عدم بدگویی فرد فوت شده: بدگویی یا بیاحترامی به فرد فوت شده در فرهنگ ترکیه، کاملاً ناپسند تلقی میشود و مردم آن را رفتاری غیراخلاقی میدانند.
فرهنگ غذا خوردن در ترکیه؛ ترکیبی از طعم، عشق و گفتگو
در ترکیه، غذا بخشی از زندگی است. آشپزخانه برای ترکها، جایی بیشتر از یک محل پخت و پز است. حتی در شهرهای مدرن و شلوغ، خانوادهها هنوز ترجیح میدهند دور یک میز جمع شوند و با هم غذا بخورند. وعدههای غذایی در ترکیه معمولا طولانی هستند، نه خبری از جمعکردن سریع میز هست و نه عجلهای برای تمام شدن غذا. موسیقی ملایم، گفتگوهای گرم و صمیمی و چای بعد از غذا، تجربهای آرامش بخش از خوردن را برای ترکها میسازد.
اسمهایی برگرفته از طبیعت؛ انتخابهایی شاعرانه برای نسل جدید
در ترکیه بسیاری از اسامی، ریشه در طبیعت دارند. نامهایی مثل گونش (خورشید)، دنیز (دریا)، ییلدیز (ستاره)، سو (آب) و چیچک (گل) فقط اسم نیستند، بلکه نمایندهی زیباییهای طبیعت در زندگی روزمره هستند. حتی نام دوغا به معنای طبیعت هم بین نوزادان ترک محبوب است.
آداب هدیه دادن در ترکیه؛ احترام به جزئیات
هدیه دادن در ترکیه، بیشتر از اینکه به تجمل و بستهبندی ربط داشته باشد، به نیت و احترام پشت آن مربوط است. ترکها معمولاً کارت تبریک نمیچسبانند و کادو را زیاد تزئین نمیکنند؛ ولی در عوض روش اهدا برایشان اهمیت زیادی دارد. برای مثال، هدیه باید با دو دست یعنی احترام به طرف مقابل داده شود و اگر کسی بلافاصله کادو را باز نکرد، تعجب نکنید؛ زیرا این رسم است نه بیادبی. نکته مهم دیگر این است که باید در انتخاب هدیه دقت کرد. هدیههایی که حاوی الکل یا گوشت خوک باشند، برای بسیاری از ترکها قابل قبول نیستند. در عوض، یک هدیه ساده اما با محبت، میتواند دل طرف مقابل را به راحتی به دست بیاورد.
