قنات های ایران که به عنوان یکی از مهم ترین شاهکارهای مهندسی آب در ایران بوده است امروزه در یونسکو به ثبت جهانی رسیده است. قنات‌های ایران توانستند امنیت غذایی ساكنان مناطق بیابانی كشور را حتی در فصول خشک و قحطی فراهم كنند.دیرین‌شناسان در حوزه صنعت آب، ایران را خاستگاه اصلی قنات می‌دانند و اعلام كرده‌اند كه کشورهای دیگر در آفریقا و دیگر نقاط جهان به تدریج این فنا از ایرانی‌ها فراگرفتند. 11 قنات ایرانی از نقاط مختلف كشور با رای و نظر موافق 16 كشور جهان در آخرین اجلاس یونسكو در پاریس ثبت جهانی شدند. در این مقاله به معرفی چند قنات مشهور در سراسر ایران می پردازیم.
قنات بلده
خدمات خرید آنلاین بلیط قطار برای سفر به خراسان جنوبی را از فلایتیو بخواهید.
قنات قصبه گناباد
قنات قصبه گناباد در صدر فهرست قنات‌های ثبت جهانی شده ایران قرار دارد. در رابطه با شکل‌گیری این قنات در طول تاریخ داستان‌های زیادی نقل شده است. دلیل ساختن این داستان‌ها نیز ناتوانی در توجیه چگونگی مدیریت آب و معماری قنات بود. در باورهای محلی می‌گویند، بهمن از پادشاهان كهن ایران پس از ارتکاب یك گناه بزرگ خود را لایق سلطنت ندید، اما موبدان رای دادند که او برای کفاره گناه خود می‌تواند یك کار نیک انجام بدهد که خیر آن به عموم برسد. بهمن، هزار قنات در مكان‌های بی‌آب اطراف فرمانروایی خود احداث کرد که قنات مهم قصبه گناباد از آن جمله است. در برخی داستان‌های تاریخی نیز احداث قنات قصبه گناباد را به دیوها نسبت داده‌اند.
قنات قصبه گناباد تنها در نوروز 95 بیش از 60 هزار گردشگر را به خود جذب كرد. قنات قصبه یا كاریز گناباد را کاریز کیخسرو نیز خوانده‌اند. این قنات همچنین كهن‌ترین قنات جهان است.
قنات مزدآباد
قنات مزدآباد میمه 2500 سال قدمت و 18 كیلومتر طول دارد. این قنات دارای دو رشته آب سرد و گرم و سه سد ذخیره آب زیرزمینی است. سد یا آب بند هم آن زیر وجود دارد. زمستان‌ها كه آب قنات زیاد می‌شد، مردم برای ذخیره آب برای تابستان، سد می‌زدند. قنات مزدآباد در میمه اصفهان، یك سد با ارتفاع 9 متر دارد. جنس این سد از سنگ و ملات است. معماری قنات به گونه‌ای است كه 9 دریچه در آن تعبیه كرده‌اند. در زمستان دریچه‌های گرد را با كوزه می‌بستند. به این صورت كه پارچه‌ای دور كوزه می‌پیچیدند و داخل دریچه‌ها قرار می‌دادند. در این روش هر چه فشار آب در زمستان بیشتر می‌شد، كوزه‌ها نیز بیشتر در حفره‌ها فرو می‌رفتند و آب پشت سد جمع می‌شد. گاهی نیز داخل كوه‌های اطراف قنات اتاقك‌هایی ایجاد می‌كردند كه آب در آنها ذخیره شود. تابستان كه می‌شد كوزه‌ها را می‌شكستند و آب از آنها سرریز می‌شد.
قنات زارچ
قنات زارچ در شهر زارچ در استان یزد طولانی‌ترین قنات جهان و یكی از عمیق‌ترین قنات‌های جهان است. در وصف قنات زارچ افسانه‌ها و اسطوره‌ها نقل كرده‌اند. قنات زارچ كه در فهرست یونسكو ثبت شده است 100كیلومتر طول دارد و دارای 2115 حلقه چاه است. سابقه حفر قنات زارچ نیز 3 هزار سال اعلام شده است. پس از ورود اسلام به ایران نیز، مسجد جامع تاریخی شهر یزد درحریم قنات زارچ ساخته شد و چند میله چاه این قنات در محدوده این مسجد قرار گرفت تا علاوه بر پر كردن آب انبار وسیع زیر مسجد، نمازگزاران بتوانند از طریق پایاب برای وضو گرفتن از آب قنات استفاده كنند كه این پایاب هنوز هم قابل استفاده است.
قنات زارچ تا 50سال پیش بیش از 150 لیتر آب را در ثانیه منتقل می‌كرد كه این میزان به دلیل حفر بی‌رویه چاه‌های عمیق و نیمه عمیق در حریم آبی قنات، به شدت كاهش یافت. مظهر قنات در شهر زارچ واقع شده و دارای سه شاخه یا تونل زیرزمینی جدا از یكدیگر به نام‌های شیرین، شور و ابراهیم خویدکی است. هم اكنون اما تنها شاخه شور به طول 72 كیلومتر آبدهی دارد كه آبدهی این شاخه در بالا‌دست 60 لیتر در ثانیه و در مظهر قنات 28 لیتر در ثانیه است. قنات زارچ از قنات‌هایی است که در برابر افت شدید سطح آب زیرزمینی و تکنولوژی مدرن مقاوم ماند و به همین دلیل یکی از کهن‌ترین شاهکارهای تمدن بشری در آبیاری و آبرسانی شهر یزد است.
