آداب و رسوم مردم سیستان و بلوچستان در مناسبت‌های مختلف

سیستان و بلوچستان به عنوان یکی از پهناورترین استان‌های کشور شناخته می‌شود و خاستگاه اولین تمدن‌های پیشرفته بشری به شمار می‌رود. آداب و رسوم مردم سیستان و بلوچستان آن‌قدر از اهمیت و قدمت بالایی برخوردار است که دوم مارس (اا اسفند) به عنوان روز جهانی بلوچ نام‌گذاری شده است. فرهنگ بومی سیستان و بلوچستان از جذابیت‌های فوق‌العاده‌ای برخوردار است که همین موضوع لذت مطالعه درباره آن را چندین برابر می‌کند. تا پایان این مقاله از فلایتیو با ما همراه باشید، تا اطلاعات بسیار مفیدی برای سفر به استان سیستان و بلوچستان و لذت بردن از تنوع اقلیمی جذاب آن، بسیار کاربردی خواهد بود.

نگاهی به اقوام و آداب و رسوم مردم سیستان و بلوچستان

آداب و رسوم مردم سیستان و بلوچستان، با هویت ساکنان این منطقه گره خورده است. همسایگی این استان با همسایه‌های شرقی ایران سبب شده تا آداب و رسومی ویژه و متفاوت با سایر استان‌های کشور در این منطقه حاکم گردد. در بین بومی‌های استان سیستان و بلوچستان، شهروندی را پیدا نمی‌کنید که تعصب و عِرق ویژه‌ای به زادگاه خودش نداشته باشد. مهاجرپذیر بودن این استان، ترکیبی زیبا و دوست‌داشتنی بین قبایل و فرهنگ‌های گوناگون به وجود آورده است که هر توریستی را مجذوب خود می‌کند.

جالب است بدانید استان سیستان و بلوچستان که هم اکنون، دومین استان پهناور کشور ایران محسوب شده و 11 درصد از مساحت کشور را به خودش اختصاص می‌دهد. قدمت استان سیستان و بلوچستان چیزی حدود 5000 هزار سال است. شهر سوخته که بر اساس یافته‌های باستان شناسی یکی از قدیمی‌ترین تمدن‌های جهان محسوب می‌شود، در این استان (شهر زابل) قرار دارد. هر یک از مراسم و آیین‌های بسیار جذاب مردم سیستان و بلوچستان، در زمان خاص خودش انجام می‌شود؛ پیشنهاد می‌کنیم اگر قصد سفر به این استان پهناور را دارید، زمان خود را به گونه‌ای تنظیم کنید که فرصت حضور در این مراسم‌ها را داشته باشید.

جاذبه‌های طبیعی، تاریخی و گردشگری سیستان و بلوچستان

اگر قرار باشد لیستی از جاذبه‌های گردشگری سیستان و بلوچستان تهیه کنیم، قطعاً یک لیست بلند و بالا نوشته خواهد شد که به احتمال زیاد یک سفر ۲ یا ۳ روزه برای تماشای این‌همه زیبایی و جذابیت کافی نیست. جاذبه‌های تاریخی استان سیستان و بلوچستان مختص به زمان یا دوره  خاصی نیستند. از شهر سوخته ( قدیمی‌ترین شهر دنیا است و نمی‌توان تاریخ خاصی برای آن مشخص کرد) گرفته تا قلعه بمپور که یادگار دوران ساسانی است، همگی جزو جاذبه‌های تاریخی و گردشگری استان سیستان و بلوچستان محسوب می‌شوند. اگر جزو عاشقان تاریخ هستید که تماشای فرهنگ پیشینیان تا چندین ساعت شما را مجذوب خود می‌کند، این استان بهشت تاریخ دوستان است و در هر گوشه و کنار آن، چیزی برای شگفت‌زده کردن شما وجود دارد.

حالا که از جذابیت‌های تاریخی این استان صحبت کردیم، اجازه بدهید برخی از جاذبه‌های طبیعی که دیدنشان چشمان هر گردشگری را خیره خواهد کرد هم برای شما نام ببریم. سواحل مکران از جاذبه‌های دیدنی بندر چابهار است که از شرق بندرعباس شروع شده و تا جنوب غربی پاکستان ادامه پیدا می‌کند.

تالاب هامون بعد از دریاچه خزر و دریاچه ارومیه، سومین تالاب بزرگ ایران و هفتمین تالاب بزرگ جهان محسوب می‌شود. نیمی از این تالاب در استان کرمان و نیمی دیگر در سیستان و بلوچستان و در شهرستان زابل واقع شده است. تالاب هامون از چندین دریاچه تشکیل شده که وسعت و حجم آب هر کدام در فصول مختلف سال متغیر است.

ویژگی‌های اخلاقی و باورهای مردم سیستان و بلوچستان

اگر بخواهیم با آداب و رسوم مردم سیستان و بلوچستان بیشتر آشنا شویم بهتر است درباره ویژگی‌های اخلاقی مردم این استان بیشتر بدانیم و با باورهای ساکنین و بومی‌های اینجا آشنا شویم. با توجه به شرایط سخت زندگی و آب‌وهوای گرم و خشک و تاریخ پر فراز و نشیب سیستان و بلوچستان، مردم این منطقه، بردبار و صبور، سخت‌کوش، مهربان و مهمان‌نواز، بار آمده‌اند. خونگرم بودن اهالی این سرزمین، زبانزد خاص و عام است.

بومی‌های استان سیستان و بلوچستان مهارت فوق‌العاده‌ای در تیراندازی، شترسواری، شکار، صحرانوردی و کوه‌پیمایی دارند و برای مرکب و اسلحه خود احترام ویژه‌ای قائل هستند.

باورهای جالب زیادی نزد این مردم وجود دارد که برخی از آنها رنگ و بویی از مذاهب ابتدایی گرفته است. یکی از این باورها، اعتقاد به زار و باد است؛ موجوداتی غیر انسانی که به وجود آدمی وارد شده و او را بیمار کرده و آزارش می‌دهند؛ تنها راه نجات از دست این موجود، التماس به بابا یا مامای زار است. برخی از محققان معتقدند این باورها نتیجه تجارت بردگان آفریقایی و سکونت بعضی از آنها در این منطقه است. اهالی سیستان و بلوچستان اعتقاد محکمی به شیوخ خود دارند و در اکثر امور، فتوای آنها را فصل‌الخطاب خود می‌دانند؛ این احترام تا جایی است که مزار هر یک از این شیوخ را به عنوان زیارتگاه در نظر می‌گیرند.

جذاب‌ترین و معروف‌ترین آداب و رسوم مردم سیستان و بلوچستان را بشناسید

اگر قرار باشد با فرهنگ بومی سیستان و بلوچستان آشنا شویم و اطلاعات بیشتری راجع به آداب و رسوم، در این استان به دست آوریم خیلی زود متوجه خواهیم شد که بومی‌های این منطقه برخی از اعیاد و جشن‌های ملی و مذهبی را بسیار با شکوه و برخی دیگر را به شکل معمولی برگزار می‌کنند. از اعیاد ملی، عید نوروز را می‌توان نام برد و  اعیاد مذهبی مانند عید فطر و قربان، از جایگاه ویژه‌ای نزد مردم برخوردار بوده و همواره مراسم خاص و جذابی برای این ایام تدارک دیده می‌شود.

همچنین مطالعه کنید:

• پوشش اقوام بلوچ را بشناسید

آداب و رسوم مردم سیستان و بلوچستان در عید نوروز

جایگاه و اهمیت عید نوروز بین تمام ایرانیان، بر کسی پوشیده نیست و هر سال در این ایام شاهد برگزاری هر چه باشکوه‌تر این مراسم هستیم. با فرا رسیدن فصل بهار تمام شهرهای ایران غرق در شادی و سرور می‌شوند و مردم هر منطقه از این کشور پهناور، به شیوه خود جشن بر پا می‌کنند و همین تنوع آداب و رسوم است که زیبایی این جشن‌ها را چندین برابر خواهد کرد.

مردم استان سیستان و بلوچستان هم با شیوه‌های مخصوص به خودشان که بسیار جذاب است، این عید باستانی را جشن می‌گیرند. مردم سیستان روز عید به کوه خواجه رفته و در بزرگداشت جشن نوروز شادی می‌کنند. حال هوای شهرهای بلوچی مانند زاهدان، سراوان، چابهار و ایرانشهر کاملاً بهاری شده و بومی‌های این منطقه به شیوه‌های خاص خودشان جشن می‌گیرند. در ایام عید نوروز شما موسیقی نواحی سیستان و بلوچستان را در گوشه و کنار هر شهر از این استان خواهید شنید. هم چنین در روزهای پایانی سال و‌ جشن چهارشنبه‌سوری در ناحیه سیستان بلوچستان موسیقی نواحی در تمام کوچه و پس‌کوچه‌ها و خیابان‌ها به گوش می‌رسد. پیوند بلوچ‌ها با دنیای موسیقی بسیار عمیق است و سازهای بلوچی مانند سورنا، سیتار، دهل و … نزد نوازندگان محلی دست به دست شده و آن‌ها با آواز و موسیقی فرا رسیدن فصل بهار را خبر می‌دهند.

در این ایام، اگر به میادین بزرگ شهرها سر بزنید، نوازندگانی را خواهید دید که در حال نواختن آهنگ‌های شاد و محلی هستند؛ رقص بلوچی هم یکی از آداب و رسوم مردم سیستان و بلوچستان است که امروزه مورد توجه بسیاری از گردشگران قرار گرفته و طرف‌داران خاص خودش را دارد. ترکیب موسیقی‌های محلی با رقص‌های مخصوص این استان، جذابیت وصف‌ناپذیری دارد.

یکی دیگر از جاذبه‌های گردشگری استان سیستان و بلوچستان در ایام نوروز، بازی‌های جالبی است که توسط ساکنین بومی این استان انجام می‌شود. از بازی‌های نوروزی سیستان و بلوچستان می‌توان به پادشاه و وزیر، چوب بازی، چَل بازی، سرخ پری زرد پری، شترسواری، هرکشکا، اشکاتیلی و کشتی کج گردون اشاره کرد. این بازی‌ها بخش مهمی از آداب و رسوم مردم سیستان بلوچستان است که هم چنان هم برگزار می‌شود و به نوعی جزو میراث فرهنگی این منطقه است.

آداب و رسوم مردم سیستان و بلوچستان در عید قربان چگونه است؟

عید قربان یکی از اعیادی است که جزو آیین‌های مهم استان سیستان و بلوچستان است. اگر می‌خواهید آداب و رسوم اهالی سیستان و بلوچستان در روز عید قربان را از نزدیک شاهد باشید، باید به مکان‌های  مذهبی و مساجد شهرهای این استان سفر کنید. به دلیل دین و مذهب مردم سیستان و بلوچستان، جشن عید قربان برایشان از اهمیت بسیار بالایی برخوردار است. در این روز ساکنین این استان برای کمک به خانواده‌های نیازمند، گوسفندهایی را ذبح کرده و بین فقرا تقسیم می‌کنند. زن‌ها در شب عید قربان به دست و پای فرزندهای خود حنا زده و لباس نو برایشان تهیه می‌کنند. ‌مراسم عید قربان در این استان سه روز است که معمولاً در خلال آن، دید و بازدید هم انجام می‌شود تا اگر کینه و کدورتی بین بعضی از افراد وجود دارد، به یمن این عید بزرگ، از بین برود.

برای عید فطر مردم سیستان بلوچستان چه رسم و رسوماتی دارند؟

یکی دیگر از اعیاد مذهبی که نزد اهالی استان سیستان و بلوچستان از اهمیت بسیار بالایی برخوردار است، عید فطر است. در این روز مردم لباس نو به تن کرده و بعد از یک ماه روزه‌داری در محلی به نام “عیدگاه” دور هم جمع می‌شوند؛ نماز عید فطر هم در همین مکان برگزار می‌شود. پس از اقامه نماز عید فطر، نمازگزاران به خانه‌های خویشان و اقوام خود رفته و عید را به آنان تبریک می‌گویند. روز عید فطر یکی از روزهای مهم در نواحی گوناگون استان سیستان و بلوچستان به ویژه ناحیه بلوچستان به محسوب می‌شود.

هک پهلی به معنای طلب معافیت و بخشش حق‌الناس، یکی دیگر از آداب و رسوم مردم سیستان و بلوچستان در روز عید فطر است؛ بعد از خواندن نماز فطر، نمازگزاران با در آغوش گرفتن یکدیگر، رضایت خودشان را اعلام کرده و به اصطلاح همدیگر را حلال می‌کنند.

پیشنهاد مطالعه مقاله:

• روستای درک کجاست؟

آداب و رسوم مردم سیستان و بلوچستان برای ماه محرم

عزاداری ماه محرم در استان سیستان و بلوچستان مانند سایر نقاط ایران برگزار شده و از روز اول محرم تا شام غریبان (دهم محرم) ادامه پیدا می‌کند. معمولاً عزاداری‌ها در روزهای تاسوعا و عاشورای حسینی، به اوج خود می‌رسد. قیمه پلو، آش، حليم، برنج و مرغ و … از غذاهای نذری است که در این ایام بین عزادارها توزیع می‌شود. «دلگ عاشوری» یا «هفت دهلی» آش نذری خوشمزه‌ای است که توسط زنان بلوچ طبخ می‌گردد.

در روزهای تاسوعا و عاشورا، عزاداران در خیابان‌های گلزار شهدا به سینه‌زنی و زنجیر‌زنی می‌پردازند. بانوان هم در پشت این دسته‌ها حرکت کرده و خود را شریک در این مصائب می‌دانند. در شام غریبان هم با روشن کردن شمع در کنار گلزار شهدا و نوحه‌خوانی و سینه‌زنی در سوگ امام حسین علیه‌السلام و یاران باوفایش، غرق ماتم و اندوه می‌شوند.

مردم سیستان و بلوچستان برای مراسم عروسی چه رسمی دارند؟

ازدواج و جشن و سرورهای مربوط به عروسی جزو مهم‌ترین مراسم شادی‌آور در فرهنگ بومی سیستان و بلوچستان است. برای طی شدن اولین مرحله از مراسم عروسی، رئیس خانواده پسر به خانه پدر دختر رفته و بعد از صرف چای و صحبت در مورد برخی موضوعات ابتدائی، موضوع خواستگاری را با والدین دختر در میان می‌گذارد. خانواده دختر، این مطلب را با دختر خودشان مطرح کرده و منتظر اعلام نظر او می‌مانند.

این روند معمولاً چند روز به طول می‌انجامد تا در نهایت اگر پاسخ خانواده دختر مثبت بود، وارد مرحله بعدی ازدواج شوند. مراسم بعدی به شیرینی‌خوران مشهور است. در این مراسم لباس‌های عروسی تحویل داده می‌شود و مهمانان با شیرینی، نقل، چای و خرما پذیرایی خواهند شد و به این ترتیب، دختر و پسر، نامزد همدیگر محسوب می‌شوند.

خانواده‌ها تلاش می‌کنند که دوران نامزدی زیاد طولانی نشود اما ممکن است تا مهیا شدن شرایط ازدواج از سوی خانواده پسر، کمی به طول بینجامد. هر زمان که داماد بتواند هزینه‌های عروسی را فراهم کرده و شرایط لازم برای برگزاری مراسم، آماده باشد، مقداری سوغاتی برای عروس و خانواده تدارک دیده خواهد شد و طی مراسمی به آنها تحویل داده می‌شود.

مایحتاج برگزاری مراسم عروسی هم به مرور تأمین شده و به همراه نواختن موسیقی محلی به خانه عروس برده خواهد شد. بعد از برگزاری مراسم عقد و عروسی، عروس و داماد را تنها می‌گذارند. بر خلاف رسم معمول در سایر نقاط کشور که عروس به خانه داماد فرستاده می‌شود، در سیستان و بلوچستان، داماد را به خانه عروس می‌فرستند. پس از سپری شدن حدود یک ماه، عروس و داماد به خانه داماد آمده و زندگی مشترک زناشویی آنها، شروع می‌شود.

آداب و رسوم مردم سیستان و بلوچستان یعنی شور و نشاط و اصالت!

در این مطلب از فلایتیو تلاش کردیم شما را با گوشه‌ای از فرهنگ بومی سیستان و بلوچستان آشنا کنیم. بی‌تردید آنچه در این مقاله گردآوری شده بود، تنها قطره‌ای از دریای آداب و رسوم این استان پهناور است و برای آشنایی هر چه بیشتر با این منطقه و آداب و رسوم جاری در آن، نیاز به مطالعات بسیار دقیق خواهد بود. سفر به این سرزمین با قدمت و اصیل، حتماً تجربه‌ای جذاب و باور نکردنی برای گردشگران خواهد بود. اگر تجربه جالبی از سفر به این استان دارید یا جاذبه‌های گردشگری این استان را می‌شناسید که در این مقاله به آن اشاره نکرده‌ایم، از طریق بخش نظرات با ما در میان بگذارید.

–