استانبول پایتخت عثمانی‌ها، شهری تاریخی است که روزهای تلخ و شیرین زیادی به خود دیده و یادگاری‌های اعصار گذشته را برای نسل‌های بعد، برجای گذاشته است. بی‌شک یکی از معروف‌ترین آن‌ها، مسجد ایاصوفیه استانبول با مناره‌های بلند و معماری بی‌نظیر است. ایاصوفیه نماد شهر استانبول؛ سالیان زیادی است که در فهرست جهانی یونسکو به ثبت رسیده است. اگر شما هم بلیط استانبول را رزرو کرده و قصد سفر به این شهر را دارید، حتما بازدید از مسجد ایاصوفیه را در برنامه‌های خود قرار دهید. در این مقاله به یکی از زیباترین جاذبه گردشگری استانبول سفر می‌کنیم تا بیشتر با آن آشنا شوید.
تاریخچه مسجد ایاصوفیه استانبول
ایاصوفیا یادگاری از چند دوره تاریخی و باورهای دینی در استانبول؛ پیوندی میان مسیحیت و اسلام است. بناهای ایاصوفیه بیش از 1400 سال قدمت و شهرت جهانی دارند و سالانه گردشگران زیادی از گوشه کنار دنیا در سفر به استانبول، از آن بازدید می‌کنند. در سال‌های 532 تا 537 ایاصوفیه کلیسایی بزرگ بود که توسط کنستانتین کبیر، کنار قصر پادشاهی‌اش بنا شد؛ تا مکانی مقدس برای عبادت مسیحیان باشد.
در درگیری بین اسقف قسطنطنیه، یوحنا خریسوستوروس و همسر آرکادیوس ملکه آلیا، شورشی بزرگ اتفاق افتاد و در پی آن، اسقف به تبعید فرستاده شد و کلیسا در شعله‌های آتش سوخت و ویران شد. بعد از آن تئودئوس دوم، فرمان دستور بازسازی کلیسا را صادر کرد؛ اما دوباره در درگیری‌های گروه‌های سبز و آبی، قسمتی از این کلیسا در آتش سوخت و از بین رفت. با این حال قرار شد این‌بار، بنای عظیم‌تر و باشکوه‌تری به دستور ژوستینین ساخته شود. او از دو معمار معروف و با علم به نام ایسیدور میلتوس و آنتمیوس ترالس کمک گرفت تا کلیسایی باشکوه‌تر بسازند. اگرچه آنتمیوس عمرش به دنیا نبود و در سال اول درگذشت.
در نهایت کلیسای سوم، با بهترین مصالح از سراسر امپراطوری، سنگ‌های آذرین از مصر، سنگ‌های زرد از سوریه، ستون‌های معبد آرتمیس، سنگ‌های سیاه از منطقه بسفر و مرمرهای سبز به بهترین شکل، به‌دست معماران چیره‌دست آن زمان ساخته شد.
ایاصوفیه در گذر زمان
در سال 537 میلادی در افتتاحیه کلیسای جدید، پادشاه و اسقف اوتیخیوس، مراسم باشکوهی برگزار کردند. امروزه مسجد ایاصوفیه نماد شهر استانبول است و نامش در فهرست جهانی یونسکو ثبت شده است. چندی نگذشت که دوباره این کلیسا در سال 557 بر اثر زلزله، بخش گنبد اصلی، گنبد شرقی و محرابش را از دست داد. پس از آن به دستور امپراطور، دوباره بازسازی و تبدیل به محلی برای تاج‌گذاری امپراطورها و محل پرستش مسیحیان ارتدوکس قسطنطنیه شد.
لئون سوم در سال 726 دستور داد تا تمامی مجسمه‌ها و هر تصویری که مخصوص ستایش است از آن‌جا برداشته و به جای دیگری منتقل شود؛ تا قوانینی برای شمایل‌شکنی و حذف غیرقانونی نیایش و ستایش شود.
در سال 824 تا 829 دستور نصب در بزرگ نقره‌ای، در جنوب با نماد حک شده امپراطور تئوفیلوس صادر شد.
در دوره‌های مختلف چه مشکلاتی برای مسجد ایاصوفیه استانبول به‌وجود آمد؟
ایاصوفیه در محله سلطان احمد استانبول، یکی از کهن‌ترین و سنتی‌ترین منطق‌های استانبول که یهودی‌ها، ترک‌ها، یونانی‌ها و مسیحی‌ها در کنار یکدیگر زندگی می‌کنند. خانه‌های رنگارنگ با کوچه‌ها باریک و شیب تند، جاذبه‌های تاریخی حیرت‌انگیزی همچون ایاصوفیه، کاخ توپکاپی و … را در خود جای داده است. ایاصوفیه کلیسایی که به مسجد تبدیل شد و از روزگاران قدیم مورد توجه امپراطوران و پادشاهان عثمانی بوده است. سرگذشت شنیدنی آن را باید شنید و معماری باعظمتش را باید دید.
- کلیسا در آتش‌سوزی سال 859 در آتش سوخت و در زلزله سال 869، نیمی از گنبد آن فرو ریخت. امپراطور باسیلیوس آن را بازسازی کرد و کلیسا در 13 می سال 994، از نو افتتاح شد.
- در پایان جنگ صلیبی چهارم، بعد از تسخیر شهر قسطنطنیه، مسیحیان لاتین با دزدیدن کالبد بزرگان مسیحی، کفن عیسی مسیح، تصویر شیردهی مریم و سنگ قبر عیسی مسیح بی‌حرمتی و تجاوز کردند؛ با فرستادن آن‌ها به موزه‌های غرب، بار دیگه ایاصوفیا روزهایی تلخ به خود دید.
- در سال‌های 1204 و 1261، ایاصوفیه میزبان مسیحیان کاتولیک رم و محلی برای عبادت آنان شد. آندرونیکوس دوم در سال 1317 در شمال و شرق کلیسا 4 ورودی جدید ساخت.
- در سال 1344 دوباره قسمت‌هایی از آن در اثر زلزله فرو ریخت.
- معمارانی از اهالی پرالتا و آستراس، در سال 1354 آن‌جا را مرمت و بازسازی کردند که البته آخرین روزهای کلیسا، برای عبادت مسیحیان بود.
- در سال 1453 با سقوط امپراطوری عثمانی و قسطنطنیه، ایاصوفیه رو به خرابی رفت و پادشاهان عثمانی، کلیسا را به مسجد تبدیل کردند. مناره‌ها در تغییر کاربری کلیسا، به مسجد اضافه شدند و تبدیل به بلندترین مناره‌های استانبول شدند که از هر گوشه شهر خودنمایی می‌کنند.
- با آغاز حکومت آتاتورک، مسجد به موزه ایاصوفیه تبدیل و به عنوان یکی از موزه‌های دیدنی استانبول تبدیل شد و درهایش به رایگان، به روی گردشگران گشوده شد.
- سبک معماری ایاصوفیه و گنبد آن در تمامی مساجد قرن 17 استانبول دیده می‌شود. در حال حاضر این بنا کاربری مسجد ندارد و تنها نماز جمعه در آن برگزار می‌شود.
معماری مسجد ایاصوفیه استانبول
ایاصوفیه باعظمت‌ترین بنایی است که از دوران طلایی ژوستی نین، در استانبول به یادگار مانده است. نام ایاصوفیه به‌معنای «حکمت مقدس» از هاگیا صوفیا اقتباس شده است. با آغاز حکومت ژوستی نیانوس هنر معماری شرقی، متاثر از مسیحیت در قرن ششم میلادی به وجود آمد. هماهنگی طاق و ستون‌های ایاصوفیه، گنبدی به عمق 18 متر، ارتفاع 56 متری از سطح زمین و قطر 33 متر، با دو نیمه گنبد و چهار طاق، چهل پنجره کنار ساقه گنبد که نور خورشید را به زیبایی بازتاب می‌کند؛ دست به دست یکدیگر داده‌اند و ایاصوفیه را جهانی کرده‌اند.
نقشه صلیبی یونانی، ستون‌های ردیفی، نمای خارجی ساده، آیات قرآنی به خط عثمانی کنار تصاویر حضرت مریم و حضرت عیسی، سرستون‌های حجاری شده سبدی شکل، گنبد بزرگ روی نیم‌گنبدهای معلق، دیوارهای آجری طرح‌دار مشبک یا هفت، هشت و شکل پیچ‌دار، راهروهای یونیک از مرمر رنگی و موزاییک‌های پردانه در طبقه فوقانی؛ از معماری و طراحی منحصربه‌فرد و شگفت‌انگیز مسجد ایاصوفیه استانبول است.
موزه ایاصوفیه استانبول
ایاصوفیه را از گذشته‌های دور، با نام «هاگیا صوفیا« یا «حاجیا سوفیا» می‌شناسند که برای هر امپراطوری مکانی مقدس و مورد توجه بوده است. ساخت اولیه آن 5 سال طول کشید و با 10هزار کارگر، همراه با ۱۰۰ استادکار حرفه‌ای، سال 537 میلادی بازگشایی شد و کلیسای بزرگ نام گرفت. ایاصوفیه قرن‌ها محلی برای عبادت و مراسم‌های مهم امپراطوران بود.
در زمان فتح استانبول، توسط مسلمانان عثمانی به مسجد تغییر کاربری داد و مناره، منبر، محراب، آیاتی از قرآن به خط مصطفی چلبی، لوح‌هایی دورتادور سقف ایاصوفیه با نام‌های الله، محمد، ابوبکر، عثمان، علی، حسن و حسین؛ به آن اضافه شد. با قدرت رسیدن آتاتورک و حکومت جمهوری ترکیه، ایاصوفیه درهایش با کاربری موزه ایاصوفیه به روی مردم گشوده شد و تا هم اکنون باقی مانده است. برای سفر به استانبول و بازدید از آثار تاریخی باشکوه این شهر تاریخی، خرید بلیط هواپیمای استانبول و رزرو هتل های استانبول فلایتیو بهترین انتخاب است.
شرایط بازدید از ایاصوفیه چیست؟
مسجد ایاصوفیه از دیدنی‌های استانبول در محله سلطان احمد، نزدیک به دیگر جاذبه‌های گردشگری استانبول در محله‌ای قدیمی قرار گرفته است. زیباترین مسجد با گنبدها و مناره‌های سر به فلک کشیده، در روز و شب، شکوه و عظمتش از گوشه و کنار استانبول چشم هر رهگذری را به خود جذب می‌کند. ایاصوفیه برای مسلمانان مکانی مقدس و مهم است و جزو آثار تاریخی پربازدید است.
نکات مهمی که باید برای بازدید از مسجد ایاصوفیه استانبول بدانید:
- بازدید از مسجد ایاصوفیه رایگان است.
- همه روزه به‌صورت 24 ساعته، گردشگران می‌توانند از ایاصوفیه بازدید کنند.
- بهترین زمان برای بازدید از مسجد ایاصوفیه شنبه تا پنجشنبه، از ساعت ۹ تا ۱۲ است.
- هنگام برگزاری نماز جمعه، دسترسی به بعضی از قسمت‌های مسجد امکان‌پذیر نیست.
- برای بازدید از این مکان مقدس، باید پوشش اسلامی را رعایت کنید و بدون کفش وارد شوید.
مسیر مترو استانبول به مسجد ایاصوفیه
مسجد ایاصوفیه در محله سلطان احمد، قسمت اروپایی استانبول و با فاصله کمی از کاخ توپکاپی واقع شده است. فاصله مسجد ایاصوفیه تا میدان تکسیم، حدود 5 کیلومتر است که با استفاده از تاکسی، مترو استانبول یا تراموا حدود نیم‌ساعت فاصله است. اما پیاده، حدود یک ساعت از میدان تکسیم تا ایاصوفیه فاصله است. در مسیر می‌توانید از برج گاتالا، مسجد شاهزاده و مسجد سلیمانیه نیز، دیدن کنید. از میدان تکسیم، ایستگاه بی‌اغلو به ایستگاه متروی سلطان احمد: برای بازدید از ایاصوفیه، مسجد آبی و دیگر جاذبه‌های دیدنی در محله سلطان احمد در این ایستگاه پیاده شوید.
مسجد ایاصوفیه استانبول یکی از جاذبه‌های زیبای گردشگری
استانبول جاذبه‌های دیدنی و گردشگری زیبایی دارد که مورد توجه مسافران قرار گرفته است. مسجد ایاصوفیه یکی از آن جاذبه‌های زیبا و جذاب است که باید حتما از آن بازدید کرد. در این مطلب مسجد ایاصوفیه را به عنوان یکی از شاهکارهای معماری معرفی کردیم و آن را در گذر زمان بررسی کردیم. مسیر رفتن با مترو به آن را توضیح دادیم تا در سفر به ترکیه، راحت بتوانید از این مکان زیبا بازدید کنید. اگر شما هم تجربه بازدید از مسجد را دارید، نظرات خود را برای ما و کاربران فلایتیو در قسمت دیدگاه‌ها بنویسید.
