بهترین توصیف برای فرودگاه قلعه مرغی این جمله است: باند فرودی که برای ایران تبدیل به یک نماد گذر از ایرانی سنتی به ایرانی مدرن شد.
قلعه مرغی مکانی است که به‌عنوان یکی از اولین فرودگاه‌های کشور و نخستین فرودگاه تهران معرفی می‌شود و نماد انتقال از دوره سنتی به دوره صنعتی در ایران و شهر تهران است. این فرودگاه اولین مرکز هوانوردی در ایران بوده که در ابتدا به‌عنوان فرودگاهی نظامی و بعد از آن به‌عنوان مکانی برای پروازهای آموزشی استفاده می‌شد.
در ادامه قصد داریم بیشتر راجع به فرودگاه قلعه مرغی صحبت کنیم. بنابراین اگر دوست دارید از تاریخچه و قدمت این فرودگاه بدانید به خواندن ادامه دهید.
تاریخچه فرودگاه قلعه مرغی
در سال ۱۳۰۱ انگلیسی‌ها اعلام کردند که قصد دارند دو فروند هواپیما به ایران اعزام کنند؛ در پی این خبر دولت تصمیم گرفت زمینی مناسب برای فرود هواپیماها آماده کند چون تا آن زمان محل مناسبی برای نشست و برخاست هواپیما در ایران وجود نداشت.
پس از بررسی و مطالعه‌های فراوان، زمینی به مساحت ۱۷ هکتار در جنوب غربی شهر تهران برای این کار انتخاب و با نظارت افراد نظمیه و به کارگیری زندانیان مسطح و آماده بهره‌برداری شد.
در مرداد ماه سال ۱۳۰۱ هجری شمسی دو فروند هواپیمای انگلیسی از طریق بغداد وارد تهران شدند و بر زمین مذکور نشستند. این رویداد نوعی افتتاحیه برای فرودگاه قلعه مرغی به‌عنوان اولین فرودگاه تهران بود. در ابتدا طول باند فرودگاه بسیار کوتاه و تجهیزات و امکانات آن بسیار کم بود.
اما به تدریج ساخت و ساز‌هایی در زمین فرودگاه انجام و بر طول باند افزوده شد. همچنین در محل فرودگاه تاسیسات، برج مراقبت و آشیانه‌های متعددی نیز ساخته شد؛ آشیانه‌هایی که با ارزش‌ترین سازه های این مکان هستند. چون این ساختمان‌ها با پیروی از معماری سنتی و با مصالح چوبی ساخته شده‌اند. (تمامی سقف‌ها و رواق‌ها از چوب است).
راهنمای فلایتیو: راهنمای نقشه مترو تهران را از اینجا ببینید
در سال ۱۳۰۹ یکی از افسران نیروی هوایی به‌عنوان صاحب منصب فرودگاه قلعه مرغی انتخاب شد و کنترل اموری مانند تعیین خط حرکت، خط نشستن، تعیین سمت گردش پس از برخاستن، گزارش تخلفات پروازی و… را به دست گرفت. این فرودگاه خیلی پیش‌تر از تشکیل نیروی هوایی ارتش شکل گرفت؛ به همین علت علاوه‌بر اینکه یک فرودگاه نظامی بود، مدتی هم برای پروازهای غیر نظامی مورد استفاده قرار می‌گرفت. تا اینکه فرودگاه مهرآباد در محل فعلی‌اش افتتاح شد. با گسترش پایگاه‌های پروازی و افزوده شدن تعداد فرودگاه‌های نظامی فعالیت در فرودگاه قلعه مرغی کاهش یافت. به همین علت کاربران دیگری مانند هوانیروز، هواناجا و مرکز آموزش و فنون برای انجام پروازهای آموزشی نظامی و غیرنظامی به این مکان آمدند.
تغییر کاربری فرودگاه قلعه مرغی
از آن‌جایی که فرودگاه قلعه مرغی در منطقه شهری قرار داشت و مردم نسبت به آن معترض بودند، در اواخر سال ۱۳۸۹ بر اساس توافقات و مذاکره‌های بسیار مالکیت این فرودگاه از نیروی هوایی به شهرداری تهران منتقل شد.
در پی این انتقال عملیات مسئولان شهرداری کارهای احداث بوستان بزرگ ولایت را در محل کانونی فرودگاه آغاز و فرودگاه را تخریب کردند. در اردیبهشت سال ۱۳۹۰ هم فاز اول این بوستان بزرگ به بهره برداری رسید. البته بد نیست بدانید که پیش از تخریب فرودگاه تمامی وسایل مهم آن مانند پرنده‌های نظامی مستقر در محوطه به رمپ فرودگاه نظامی دوشان تپه منتقل شدند.
بنابراین صفحه فعالیت فرودگاه قلعه مرغی، اولین فرودگاه نظامی کشور برای همیشه بسته و فضای سبز جایگزین آن شد.
آیا نخستین فرودگاه ایران به باغ موزه پرواز تبدیل می‌شود؟
بعد از تغییر کاربری فرودگاه قلعه مرغی و تبدیل آن به بوستان ولایت سر و صداهای زیادی برپا شد. چون افراد زیادی معتقد بودند که آشیانه‌های پرواز فرودگاه نمادی از سیر تاریخ صد ساله پرواز و هوانوردی در ایران بوده‌اند و سازمان میراث فرهنگی باید در جهت حفظ و آن بیشتر تلاش می‌کرد (هرچند که برخی کارشناسان میراث معتقد بودند چنین عذری متوجه آن‌ها نمی‌شود).
در آخر و به همین علت شهرداری تهران تصمیم گرفت که محل آشیانه‌های سابقه فرودگاه را به موزه پرواز تبدیل کند. این طرح.ها با اینکه تصویب شدند، اما هنوز به مرحله اجرا در نیامده‌اند و پرونده احداث باغ موزه پرواز در محل فرودگاه قلعه مرغی بی‌سرانجام مانده است.
برای کشف بیشتر: سری به دیگر مقالات مجله کشف فلایتیو بزنید.
